💠 هوش مصنوعی به اندازه انرژی هسته‌ای، حق مسلم ماست این جمله تکان‌دهنده دکتر سیمایی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری که در همایش رؤسای دانشگاه‌های کشور بیان شد، نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم استراتژیک در بالاترین سطوح سیاست‌گذاری علم و فناوری ایران است. هوش مصنوعی دیگر یک «امر فانتزی» یا «شعاری» نیست، بلکه یک واقعیت انکارناپذیر است که در حال بازتعریف ساختارهای بنیادین جامعه، از پزشکی و کشاورزی گرفته تا فرهنگ، حکمرانی و امنیت ملی است. 🔹آیا در عصر هوش مصنوعی، صرفاً «قدمت» یا «بزرگی فیزیکی» یک دانشگاه همچنان معیار برتری خواهد بود؟ پاسخ قاطعانه «خیر» است. آینده متعلق به «دانشگاه هوشمند» است؛ دانشگاهی که زیرساخت‌ها، فرآیندهای آموزشی و پژوهشی خود را بر پایه فناوری‌های دیجیتال و هوشمند بازطراحی کرده باشد. 🔹دکتر سیمایی به درستی اشاره می‌کند که بی‌توجهی به این حوزه، دیگر تنها یک عقب‌ماندگی علمی نیست، بلکه یک تهدید مستقیم برای امنیت ملی محسوب می‌شود. در دنیایی که رقابت‌ها به طور فزاینده‌ای بر سر برتری اطلاعاتی و شناختی است، کشوری که در حوزه هوش مصنوعی ضعیف باشد، در تمامی عرصه‌ها آسیب‌پذیر خواهد بود. 🔹دانشگاه‌ها به عنوان متولیان اصلی تربیت متخصصان هوش مصنوعی، مسئولیتی دوچندان بر عهده دارند. آن‌ها نه تنها باید خود را با این موج تحول هماهنگ کنند، بلکه باید نیروی انسانی خلاق و متخصصی را پرورش دهند که بتواند این فناوری را در تمام بخش‌های کشور پیاده‌سازی کند. 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت

💠 هوش مصنوعی ماده‌ای ساخت که از فولاد مقاوم‌تر و از فوم سبک‌تر است

🔷 هوش مصنوعی دیگر فقط به نوشتن کد یا تولید متن محدود نیست؛ اکنون در حال ابداع مواد جدید است. اخیراً دانشمندان از ماده‌ای طراحی‌شده توسط هوش مصنوعی پرده برداشتند که ویژگی خارق‌العاده‌ای دارد: مقاوم‌تر از فولاد و در عین حال سبک‌تر از فوم. 🔷 با تحلیل میلیون‌ها ساختار مولکولی بالقوه و شبیه‌سازی خواص آن‌ها در زمانی بی‌سابقه، هوش مصنوعی در عرض چند ماه به نتایجی دست یافت که برای پژوهشگران انسانی دهه‌ها زمان می‌برد. این دستاورد می‌تواند صنایع مختلف را دگرگون کند. 🔷 در صنعت هوافضا، چنین استحکام سبک‌وزنی می‌تواند مصرف سوخت را به شدت کاهش دهد. در ایمنی خودرو، می‌توان خودروهایی ساخت که هم سبک‌تر و هم بسیار ایمن‌تر باشند. در ساخت‌وساز، ممکن است منجر به ساختمان‌هایی فوق‌مقاوم شود که منابع کمتری مصرف می‌کنند. فراتر از آن، ایمپلنت‌های پزشکی، تجهیزات ورزشی، و زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر همگی می‌توانند از این پیشرفت بهره‌مند شوند. 🔷 این کشف نقطه‌عطفی را نشان می‌دهد: هوش مصنوعی به‌عنوان موتور کشف. دیگر فقط بهره‌وری انسان را افزایش نمی‌دهد، بلکه اکنون در حال آشکار کردن امکاناتی است که زمانی فراتر از تصور بودند. نسل آینده فناوری ممکن است واقعاً از موادی ساخته شود که تنها هوش مصنوعی قادر به تصورشان بوده است. 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت

💠 پروژه اوربیون: نخستین دوقلوی دیجیتال هوش‌مصنوعی‌محور زمین 🔹شرکت Aechelon Technology با همکاری Niantic Spatial، ICEYE، BlackSky و Distance Technologies از پروژه‌ای نوین به نام Project Orbion رونمایی کرده است؛ طرحی که نخستین دوقلوی دیجیتال زمین مجهز به هوش مصنوعی به‌شمار می‌رود. این پلتفرم با تلفیق تصاویر ماهواره‌ای، راداری، ویدئوهای فتوگرامتری و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، مدلی سه‌بعدی و پویا از سیاره زمین ارائه می‌دهد که به‌طور برخط و با دقت فیزیکی به‌روزرسانی می‌شود. 🔺محوریت «واقعیت مصنوعی» اوربیون بر پایه‌ی پلتفرم واقعیت مصنوعی (Synthetic Reality) آشلون ساخته شده؛ بستری که نزدیک به سه دهه در آموزش خلبانی، شبیه‌سازی دفاعی و تمرین‌های مأموریتی به‌کار گرفته می‌شد. بر خلاف موتورهای نقشه‌برداری یا بازی‌های رایج، این فناوری بازنمایی جغرافیامحور و مبتنی بر فیزیک ارائه می‌کند و توانایی یکپارچه‌سازی داده‌های زنده‌ی حسگرها را دارد. کاربردهای این دوقلوی دیجیتال از مدیریت بحران و امداد شهری تا نظارت بر مسیرهای دریایی و عملیات نظامی گسترده است. اتصال مستقیم داده‌های راداری و حسگرهای چندگانه موجب می‌شود که سیستم حتی در شرایط تاریکی، ابر، دود یا شرایط جوی نامساعد نیز تصویر سه‌بعدی به‌روز از وضعیت میدانی ارائه دهد. 🔹همکاری شرکای کلیدی ▫️Niantic Spatial: با سامانه موقعیت‌یاب تصویری (VPS) امکان مکان‌یابی در محیط‌های فاقد GPS را تا سطح سانتیمتر فراهم می‌کند. ▫️ICEYE: با منظومه راداری (SAR) توانایی تصویربرداری در هر شرایط آب‌وهوایی را عرضه می‌کند. ▫️BlackSky: تصاویر پرقدرت و پرکادانس همراه با تحلیلات هوش مصنوعی فراهم می‌آورد. ▫️Distance Technologies: نمایشگرهای سه‌بعدی میدان نوری برای شبیه‌سازی و آموزش دفاعی ارائه می‌دهد. 🔹فراتر از دفاع: کارکردهای دوگانه هرچند بخش دفاعی نخستین بهره‌بردار این فناوری است، اما پروژه اوربیون به‌گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند در حوزه‌های غیرنظامی نیز تحولی ایجاد کند: از مدیریت بحران و لجستیک تا شهرهای هوشمند و ناوبری خودکار. این رویکرد «دوگانه» (dual-use) به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا به‌جای اتکا به داده‌های صرفاً مصنوعی، مدل‌های هوش مصنوعی را با داده‌های واقعی و میدانی آموزش، تنظیم و اعتبارسنجی کنند. در واقع، اوربیون تنها یک دوقلوی دیجیتال نیست؛ بلکه می‌تواند زیرساخت اصلی برای سامانه‌های هوش مصنوعی با نیاز به آگاهی موقعیتی لحظه‌ای و دقیق از زمین باشد. 🏷 پیوست خبری 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت

💠 چرا ماشین‌ها در مواجهه با ناشناخته‌ها ناتوان‌اند؟ بررسی شکاف میان یادگیری انسانی و هوش مصنوعی 🔹پژوهشی تازه که توسط گروهی از متخصصان علوم شناختی و هوش مصنوعی انجام شده و در نشریه Nature Machine Intelligence منتشر گردیده، به پرسشی بنیادین می‌پردازد: انسان چگونه می‌تواند خود را با موقعیت‌های کاملاً جدید تطبیق دهد، در حالی‌که ماشین‌ها غالباً در چنین شرایطی ناتوان می‌مانند؟ در میان نویسندگان این مقاله نام پروفسور دکتر باربارا هامر و پروفسور دکتر بنجامین پاسن از دانشگاه بیله‌فلد دیده می‌شود. 🔹مسئله «تعمیم» در انسان و ماشین مفهوم «تعمیم» (Generalization) در علوم شناختی به معنای توانایی انتقال دانش از موقعیت‌های آشنا به مسائل نو است؛ فرآیندی که به تفکر مفهومی و انتزاعی وابسته است. در مقابل، در پژوهش‌های هوش مصنوعی، «تعمیم» مجموعه‌ای گسترده از سازوکارها را دربرمی‌گیرد: ▫️تعمیم فرادامنه‌ای (Out-of-domain generalization): یادگیری فراتر از داده‌های آموزشی شناخته‌شده، ▫️استنتاج قاعده‌محور در سامانه‌های نمادین، ▫️و هوش مصنوعی نوروسیمبولیک که شبکه‌های عصبی را با منطق ترکیب می‌کند. 🔹به گفته‌ی پروفسور پاسن: «بزرگ‌ترین چالش این است که واژه‌ی تعمیم در هوش مصنوعی و در انسان به دو معنای کاملاً متفاوت اشاره دارد. همین امر ضرورت تدوین یک چارچوب مشترک را آشکار می‌کند؛ چارچوبی بر سه محور: منظور از تعمیم چیست؟ چگونه حاصل می‌شود؟ و چگونه باید آن را ارزیابی کرد؟» 🔹اهمیت برای آینده‌ی هوش مصنوعی پروفسور هامر، رئیس گروه یادگیری ماشین در دانشگاه بیله‌فلد، تأکید می‌کند: «اگر بخواهیم سامانه‌های هوش مصنوعی را وارد زندگی روزمره از پزشکی و حمل‌ونقل گرفته تا تصمیم‌سازی کنیم، باید دریابیم که این سامانه‌ها چگونه با ناشناخته‌ها مواجه می‌شوند. مطالعه ما نشان می‌دهد که ماشین‌ها به شیوه‌ای متفاوت از انسان تعمیم می‌دهند و این موضوع برای آینده‌ی همکاری انسان هوش مصنوعی حیاتی است.» این پروژه حاصل همکاری میان‌رشته‌ای بیش از ۲۰ متخصص از دانشگاه‌ها و مراکز معتبر جهانی، از جمله بیله‌فلد، بامبرگ، آمستردام و آکسفورد است. آغاز آن به کارگاهی مشترک در مرکز انفورماتیک لایب‌نیتس در قلعه داگستول بازمی‌گردد. 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت

💠 جنگ هوش مصنوعی یا افسانه دیجیتال؟ روایت صهیونیست‌ها از بازطراحی میدان نبرد 🔹رسانه‌های اسرائیلی از جمله Jerusalem Post در گزارشی تازه، از دگرگونی ارتش رژیم صهیونیستی (IDF) به‌عنوان یک «ماشین جنگی شبکه‌محور» یاد کرده‌اند؛ ارتشی که طی پنج سال گذشته کوشیده با هوش مصنوعی و کلان‌داده میدان‌های نبرد را بازتعریف کند. یک افسر ارشد پیشین IDF که در معماری این تحول دیجیتال نقش کلیدی داشته، مدعی است: «فناوری دیگر یک مزیت اضافی نیست، بلکه شرط بقاست. بدون این سامانه‌ها، تلفات ارتش اسرائیل بسیار بیشتر بود.» 🔹از «فکس و سرورهای فرسوده» تا «جنگ الگوریتم‌ها» طبق روایت این گزارش، ارتش اسرائیل تا هفت سال پیش همچنان به سامانه‌های قدیمی و ناهماهنگ وابسته بود. اما با ابتکار ژنرال کوخاوی، ارتش مأمور شد تا ساختاری دیجیتال ایجاد کند که بتواند داده‌های میدانی را در لحظه جمع‌آوری، پردازش و به فرماندهان منتقل کند. این دگرگونی باعث شد روند شناسایی و هدف‌گیری از چندین ساعت یا حتی روز، به چند دقیقه کاهش یابد. طبق ادعاها: ▫️۸۰٪ حملات هوایی و زمینی اسرائیل در جنگ لبنان مبتنی بر الگوریتم‌های هوش مصنوعی بوده، ▫️در یک روز، ۴۰۰ هدف جدید شناسایی و نیمی از آن‌ها همان روز مورد حمله قرار گرفته‌اند، ▫️و به گفته افسر پیشین: «هوش مصنوعی مرز تازه‌ای از اخلاق در جنگ ایجاد کرده، زیرا امکان تفکیک غیرنظامیان از نیروهای رزمی را فراهم می‌آورد.» 🔺نقدها و تناقض‌ها با وجود این روایت پیروزمندانه، منتقدان داخلی و بین‌المللی چند نکته را برجسته می‌کنند: ▫️تحقیقات مستقل نشان داده‌اند که الگوریتم‌های اسرائیلی بارها اهداف غیرنظامی را به‌اشتباه شناسایی کرده‌اند، و این یعنی فناوری به جای کاهش تلفات غیرنظامیان، بر کشتار افزوده است. ▫️شکست فاجعه‌بار ۷ اکتبر گواهی آشکار است که وابستگی افراطی به فناوری بدون اتکا به تجربه و هشدارهای انسانی می‌تواند ارتش را فلج کند. در آن روز، هیچ الگوریتم و هیچ سامانه‌ی هوش مصنوعی نتوانست خطر حمله حماس را پیش‌بینی یا مهار کند. ▫️ادعای «اخلاقی‌تر شدن جنگ» در حالی مطرح می‌شود که هم‌زمان گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری از نقض اصل تفکیک رزمنده و غیرنظامی حکایت دارد. 🔹جمع‌بندی آنچه رژیم صهیونیستی آن را «اولین جنگ هوش مصنوعی» می‌نامد، در واقع تلاشی برای مشروعیت‌بخشی به فناوری‌های نظامی و پنهان‌سازی ناکامی‌های میدانی است. واقعیت این است که: هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری برای افزایش سرعت و دقت باشد، اما به‌هیچ‌وجه جایگزین قضاوت انسانی و مشروعیت سیاسی نمی‌شود. شکست‌های اطلاعاتی اسرائیل نشان داد که حتی پیشرفته‌ترین سامانه‌ها نیز بدون درک عمیق انسانی و راهبردی، محکوم به فروپاشی‌اند. 🏷 برای دسترسی به پیوست تحلیلی و اطلاعات تکمیلی گزارش کلیک کنید 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت

💠 لبنان در آستانه جهش دیجیتال: از ورود استارلینک تا مطالبه ایجاد وزارت هوش مصنوعی 🔹پس از سال‌ها بن‌بست سیاسی و فروپاشی اقتصادی، لبنان اکنون با ابتکار تازه‌ای از سوی سمیر جعجع، رهبر حزب «نیروهای لبنانی»، روبه‌روست: ایجاد وزارت فناوری و هوش مصنوعی. او در بیانیه‌ای در شبکه «ایکس» هشدار داده است که در زمانی که هوش مصنوعی اقتصادها، نظام‌های آموزشی و نوآوری جهانی را بازطراحی می‌کند، لبنان نمی‌تواند ناظر منفعل باقی بماند. به گفته جعجع، پیش‌نویس لایحه تشکیل این وزارتخانه در هیئت وزیران تکمیل شده و اکنون وظیفه پارلمان است که آن را بدون تأخیر تصویب کند. جعجع این وزارتخانه را نه یک لایه بوروکراتیک تازه، بلکه ابزاری راهبردی برای هدایت لبنان به عصر دیجیتال، ایجاد فرصت‌های شغلی نوین و تقویت زیست‌بوم کارآفرینی معرفی کرده است. 🔹این پیشنهاد در شرایطی مطرح می‌شود که دولت اخیراً مجوز فعالیت شرکت اینترنت ماهواره‌ای استارلینک (متعلق به ایلان ماسک) را صادر کرده است؛ رخدادی که به‌عنوان شکستن انحصار چند دهه‌ای شرکت‌های داخلی و دولتی در بخش ارتباطات تلقی می‌شود. وزارت ارتباطات اعلام کرده که در مرحله نخست، این سرویس تنها برای شرکت‌ها در دسترس خواهد بود و هزینه اشتراک از ماهانه ۱۰۰ دلار آغاز می‌شود؛ رقمی که برای اغلب خانوارهای لبنانی سنگین است. با این حال، همین گام می‌تواند نقطه عطفی در بازآرایی زیرساخت دیجیتال فرسوده لبنان باشد؛ زیرساختی که سال‌ها از بحران برق و شبکه‌های مخابراتی غیرقابل اعتماد رنج برده است. لبنان از منظر سرمایه انسانی فقیر نیست؛ این کشور به‌واسطه نیروی کار متخصص و نوآوران جوان در سطح جهانی شناخته می‌شود. اما این سرمایه همواره قربانی بی‌ثباتی سیاسی، ابهام‌های مقرراتی و ضعف‌های ساختاری بوده است. اکنون همزمانی ورود استارلینک با طرح جعجع برای تشکیل وزارت هوش مصنوعی، می‌تواند اگر با سیاست‌گذاری عملی و پایدار همراه شود، نقطه‌ای سرنوشت‌ساز در مسیر گذار دیجیتال لبنان باشد. 🔹با این حال، پرسش بنیادین همچنان باقی است: آیا لبنان آماده چنین جهشی هست؟ کشوری با بدهی‌های فزاینده، نهادهای ناکارآمد و زیرساخت‌های ابتدایی، چگونه می‌تواند ادعای «جمهوری دیجیتال» داشته باشد؟ بسیاری بیم آن دارند که این ابتکار نیز همچون دیگر طرح‌ها در حد شعار باقی بماند، مگر آنکه با اقدامات قانون‌گذاری و اجرایی ملموس همراه شود. برای جعجع و هم‌پیمانانش، ایجاد وزارت هوش مصنوعی دیگر یک انتخاب اختیاری نیست، بلکه ضرورتی حیاتی است؛ زیرا کشورهایی که از انقلاب فناورانه جا بمانند، در حاشیه اقتصاد جهانی منزوی خواهند شد. در شرایطی که استارلینک در حال ورود به صحنه اینترنت لبنان است، شاید زمان آن فرا رسیده باشد که گفت‌وگویی جدی درباره آینده دیجیتال کشور آغاز شود و نقش لبنان در منطقه‌ای که به‌سرعت به سوی اقتصادهای دانش‌بنیان حرکت می‌کند، بازتعریف گردد. 🏷 پیوست خبری-تحلیلی 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت