تربیت، کوشش برای به فعلیت رسانی استعدادها بر حسب اقتضای زمان است. استعدادها نامحدود است و تمامی آن ها هرگز محقق نمی شود. پس تربیت قاعدتا باید ناظر به فعلیت بخشیدن به برخی استعدادها باشد. آموزگاران و مربیان هر عصر کدام استعدادها را به فعلیت می رسانند؟ مسلما آنان اختیار ندارند که با میل خود معین کنند که مردمان برای چه کارهایی آماده شوند؛ با توجه به این نکته باید دو صورت تربیت را از هم تفکیک کرد. معمولا وقتی از تربیت می گوییم، مدرسه و آموزش و پرورش مدرسه ای در نظر می آید ولی تربیتی هم در بیرون از مدرسه، صورت می گیرد که اثر و اهمیتش کمتر از تربیت مدرسه نیست و حتی می توان گفت که تربیت مدرسه تناسبی با تربیت منتشر در خانه و جامعه دارد و آن را تکمیل و تحکیم می بخشد درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 9 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

در ادوار قدیم تاریخ، علم و تربیت به حکومت وابسته نبود و به حکم قواعد و رسوم مستقر و متداول تعلیم و تحصیل می شد. اما از از آغاز تجدد نه فقط حکومت و دولت کار تربیت را به دست گرفت بلکه آموزش عمومی بتدریج در بیشتر کشورها اجباری شد و در این سیستم افراد با اصول و قواعد حاکم بر زندگی بار می آیند و علوم مناسب زمان خود را می آموزند. گویی تجدد، جان و دل آدمیان را برای خود می پرورد و البته در این حیص و ییص مجالی هم برای دخالت حکومت و دولت در کار مدرسه، دانشگاه و پژوهشگاه پیش می آید. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 10 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

حکومت قدیم هرچه بود و هرچه می کرد معمولا سودای مداخله در آموزش و تربیت مردم نداشت و نمی توانست داشته باشد. در زمانی که آدمی با صفت افزارساز شناخته می شود و حتی آدمیان نیز باید بسازند و ساخته شوند، حکومت اگر رشته آموزش و پرورش را در دست نگیرد، لااقل در آن به انحاء گوناگون دخالت می کند. این دخالت کمتر ناشی از میل و علاقه حکومت ها و حکمرانان و بیشتر به اقتضای نظم تجدد و طبیعت سیاست جدید است. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 11 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

در اروپای متجدد حکومت ها نگفتند که در مدارس چه درس هایی بخوانند و دانشمندان در چه مسائلی پژوهش کنند. دانش جدید به تدریج که پیش می رفت مدرسه هم دگرگون می شد و صاحب نظران به تعلیم و تربیت و تحول آن می اندیشیدند، طراحی برنامه های آموزش هم بیشتر به عهده آنان بود. حکومت هم می پذیرفت که طرح های صاحب نظران پس از اینکه به درجه ای از مقبولیت رسید در آموزش و پرورش اجرا شود، در واقع دولت، دانش، درس و مدرسه کم و بیش با هماهنگی در راهی که از قرن هجدهم هموار شده بود پیش می رفتند. در چنین وضعی سیاست، چگونه در تربیت و آموزش دخالت نکند اما دخالت سیاست در آموزش و پرورش بیشتر غیرمستقیم است، شاید گاهی هم سیاستمداران بخصوص در این اواخر دخالت های مستقیم در تعلیم و تربیت کرده باشند درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 10 و 11 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

نسبت دین و تجدد 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

وقتی شوروی اولین سفینه فضایی را از جو زمین گذراند، کنِدی رئیس جمهور آمریکا احساس کرد که باید در برنامه های آموزش و پرورش آمریکا تجدید نظر شود، ژنرال دوگل در فرانسه نیز وقتی به ریاست جمهوری رسید جمعی از دانشمندان را مامور تجدید نظر در برنامه های آموزشی کرد. وجه دیگری از دخالت حکومت و دولت در علم نیز وجود دارد و آن وقتی پیش می آید که دولت و موسسات دولتی و بخصوص مراکز نظامی و مالی پژوهش هایی را سفارش می دهند و با سفارش خود تا حدی جهت سیر پژوهش را تعیین می کنند، این وضع اگر تعادل و تناسب رشد و بسط علم را برهم زند ممکن است خطرناک باشد. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 11 و 12 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

شاید گفته شود که پژوهش به دانشگاه تعلق دارد و جهت سیر آن اگر اثری در برنامه آموزش بگذارد اثرش محدود به دانشگاه است. این اشکال در شرایطی که میان مدرسه و دانشگاه دیوارهای بلند وجود دارد بی وجه نیست اما در جامعه سیال هر تحولی در دانشگاه پدید آید در برنامه مدارس تأثیر می گذارد درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 12 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

در جهان رو به توسعه و توسعه نیافته نیز که نظام و برنامه های آموزش و پرورش را از اروپا و آمریکا اخذ کرده اند، دولت ها کار تعلیم و تربیت را در دست دارند. اگر در اروپای غربی و آمریکای شمالی دولت و حکومت چشم به دهان صاحب نظران و مربیان داشتند و با نظر آنان سیاست علم و آموزش را تدوین و اجرا می کردند، در جهانِ متجدد مآب، کارِ حکومت به یک اعتبار آسان تر بود زیرا طرح سازمان مدرسه و نظام تعلیم و تربیت را از یک کشور اروپایی یا آمریکای شمالی می گرفت و معمولا در آن هیچ تصرفی نمی کرد و حتی به شرایط اجرای آن نمی اندیشید. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 12 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

وقتی در زمان وزارت فرهنگ محمد درخشش قرار ‌شد که طرحی برای تحول در نظام آموزش و پرورش تهیه شود هیئتی که بیشتر اعضای آن در اروپا و آمریکا درس تعلیم و تربیت خوانده بودند مامور تهیه طرح شدند، این هیئت بیشتر به نظام جدید آموزش فرانسه نظر داشت. جلال آل احمد اولین صورت کتاب غربزدگی خود را برای قرائت و طرح در آن شورا نوشت و با این که متضمن تعرض های آشکار به شخص شاه بود آن را برای اعضاء خواند. این سخنرانی بیشتر سیاسی تلقی شد و اعضای هیئت را به تأمل در نظامی که پیشنهاد شده بود برنینگیخت و مانع پذیرفتن طرح کوتاه شدن دوره دبستان و تأسیس دورهٔ راهنمایی نشد. اعضای هیئت نیندیشیدند که اولا فراهم آوردن امکانات راهنمایی تحصیلی بسیار دشوار است و ثانیا اگر قرار است دانش آموز استعداد و علاقه خود را با شناسد نباید ذهن او را با مطالب پراکنده پرکنند و مجال فکر و تشخیص را از او بگیرند. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 15 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

هرکس حرفی و سخنی دارد باید آن را در موقع و مقام مناسب ایراد کند، اما یافتن این جای مناسب برای کسانی که در شرایط دیگر آن را می شنوند و یاد می گیرند آسان نیست. سخن وقتی در جای مناسب قرار دارد که در گوش ها می گیرد و در اذهان قابل تأمل تلقی می شود. بسیاری از مطالب فلسفه و علوم انسانی و تعلیم و تربیت که در اوایلِ عهدِ تجدد مآبی به زبان فارسی ترجمه شد جایی در فهم اسلاف ما نداشت و به این جهت اصلا مورد اعتنا قرار نگرفت. اکنون وضع بسیار تغییر کرده است و با جهانی شدن علم و اقتصاد همه چیز را می توان در مدرسه تعلیم داد اما برای در امان ماندن از برخی آفات جهانی شدن، این پرسش همواره باید در نظر باشد که جهان کنونی به کجا می رود. در باب تعلیم و تربیت هم باید پرسید که مدرسه را چگونه باید سامان داد و در آن چه چیزها باید آموخت و آیا در هروقت و هرجا همه چیز را می توان آموخت؟ درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 16 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

این گمان که با آموختن مطالب یک کتاب و افزودن یک درس به برنامه مدرسه، می توان رفتار مردمان را تغییر داد اولا بی اساس و بی نتیجه است و ثانیا زمینه دخالت سلیقه های شخصی در تعلیم و تربیت را فراهم می سازد. اگر در جهان توسعه یافته مقتضای تجدد این بوده است که حکومت تصدی امر آموزش و پرورش را به عهده بگیرد، این تصدی معمولا بدون اعمال سلیقه های شخصی صورت گرفته است. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 16 و 17 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir

غربِ جدید در ابتدایِ بسطِ خود به برنامه ریزی نیاز نداشت و در راه علم و تکنولوژی به حکمِ نظامِ ارگانیک، بی برنامه پیش می رفت و موانع را هم غالبا از سر راه بر می داشت، بعدها که راه دشوار شد ناگزیر به برنامه ریزی رو کرد و در این راه هم ناتوان نبود. اما وقتی قدرتْ ساختن در جنبِ میلِ به مصرف و نابودسازی، برتری خود را از دست داد، برنامه ریزی در اقتصاد و جامعه و مخصوصا در آموزش و پرورش دشوار شد. درباره تعلیم و تربیت در ایران صفحه 20 🔻کانال دکتر داوری اردکانی ▪️ @davari_ir