مسجد امام موسی کاظم (علیه السّلام) زرین شهر

پیامبرگرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم علیٌّ مَعَ‌ الحَقِّ وَالحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ وَلَنْ یَفتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلیَّ الحَوضَ یَومَ القیامَة علی با حق است و حق با علی است، این دو هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در روز قیامت در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. (تاریخ بغداد، ج ١٤، ص ٣٢١ـ ابن عساکر، ج ٣، ص ١٥٣)

پیامبرگرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم لَوأَنَّ الغِیاضَ أَقلامٌ والبَحْرَ مِدادٌ والجِنَّ حُسّابٌ والإِنسَ كُتّابٌ ما اَحْصَوْا فضائلَ علیِّ بن ابی‌طالب علیه‌السلام اگر تمام درختان قلم، و دریاها جوهر، و جنیّان حسابگر و آدمیان نویسنده شوند نخواهند توانست فضائل علی بن‌ ابی‌طالب علیه‌السلام را اِحصا و شمارش نمایند! (تذکرة الخواص سبط ابن الجوزی، ص ١٣ ـ کفایة‌الطالب گنجی شافعی، ص ١٢٤ـ١٢٣)

پیامبرگرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم لَو أنَّ السَمواتِ وَالأرضَ وُضِعَت فی کفّة میزانٍ وَ وُضِعَ ایمانُ عَلیٍّ فی کفَّةِ میزانٍ لَرُجِّحَ ایمانُ عَلِیٍّ عَلَی السّموات وَالأرض اگر آسمان‌ها و زمین را در یک کفة ترازو بگذارند و ایمان علی(ع) را در کفة دیگر، ایمان علی(ع) بر آسمان‌ها و زمین برتری خواهد یافت. (کفایة‌الطالب، گنجی شافعی، ص ٧٧ ـ کنزالعمال، ج ١١، ص ٦١٧)

فضایل امام علی(ع) صفات و ویژگی‌های امام علی(ع) نخستین امام شیعیان، است که در آیات قرآن، روایات و حوادث تاریخی به آنها اشاره شده است. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده فضائل امام علی(ع) قابل‌شمارش نیستند و برپایه روایتی دیگر از پیامبر(ص) بازگوکردن، نوشتن، نگاه‌کردن و گوش‌دادن به فضائل حضرت علی(ع) نوعی عبادت و باعث آمرزش گناهان می‌شود. نخستین امام شیعیان علی بن ابی‌طالب (ع) فضایل در زندگی یوم‌الدار  شعب ابی‌طالب  لیلة المبیت  واقعه غدیر  سال‌شمار زندگی میراث حضرت نهج‌البلاغه  غرر الحکم  خطبه شقشقیه  خطبهٔ بی‌الف  خطبه بی‌نقطه  حرم فضائل حضرت در قرآن و احادیث آیه ولایت  آیه اهل‌الذکر  آیه شراء  آیه اولی‌الامر  آیه تطهیر  آیه مباهله  آیه مودت  آیه صادقین-حدیث مدینه‌العلم  حدیث رایت  حدیث سفینه  حدیث کساء  خطبه غدیر  حدیث منزلت  حدیث یوم‌الدار  حدیث ولایت  سدالابواب  حدیث وصایت  صالح المؤمنین  حدیث تهنیت  ماجرای کسر اصنام اصحاب تراز اول حضرت عمار بن یاسر  مالک اشتر  ابوذر غفاری  عبیدالله بن ابی‌رافع  حجر بن عدی فضائل امام علی(ع) دو دسته‌اند ۱)فضائل اختصاصی ۲)فضائل مشترک با دیگر اهل بیت(ع) آیه ولایت، آیه شِراء، آیه انفاق، حدیث غدیر، حدیث طیر مشوی، حدیث منزلت، مولود کعبه و خاتم‌بخشی از فضائل اختصاصی او به‌شمار می‌آیند.  آیه تطهیر، آیه اهل‌الذکر، آیه مَوَدّت و حدیث ثقلین هم از فضایل مشترک او با دیگر اهل‌بیت(ع) است. در دوره بنی‌امیه از نشر فضائل امام علی(ع) جلوگیری شد. در این دوره کسانی که فضایل او را نقل می‌کردند، کشته یا زندانی می‌شدند. همچنین به‌دستور معاویه کسانی که در مقابل فضائل امام علی(ع)، برای خلفای سه‌گانه فضیلت جعل می‌کردند، تشویق می‌شدند. برخی همچون ابن‌تیمیه پیشوای سلفیه و شاگردانش ابن کثیر و ابن قیم جوزی، پاره‌ای از آیات و احادیث در فضیلت امام علی(ع) را مخدوش یا مجعول دانسته‌اند. باوجود تمام تلاش‌های مخالفین در جلوگیری از نشر فضائل امام علی(ع)، در جوامع حدیثی شیعه و سنی، فضایل بسیاری از علی بن ابی‎طالب نقل شده است. عالمان دو مذهب کتاب‌هایی مستقل هم درباره فضائل او نوشته‌اند.  فضائل امیرالمؤمنین ابن حنبل، خصائص امیرالمؤمنین نسائی و عُمْدَةُ عُیونِ صِحاحِ الأخْبار فی مَناقبِ إمامِ الأبرار ابن بطریق از جمله آنها است.

منظور از فضایل، صفات و ویژگی‌هایی است که سبب برتری فرد یا گروهی بر دیگران می‌شود؛[۱] بنابراین «فضایل امام علی(ع)» مجموعه‌ای از صفات و ويژگی‌های حضرت علی(ع) نخستین امام شیعیان است که در آیات، روایات و نقل‌های تاریخی به آنها اشاره شده و سبب برتری او بر دیگران است. در کتاب‌های کلامی شیعه از فضائل علی(ع) برای اثبات امامت و برتری او برای خلافت هم استفاده شده است.[۲] از پیامبر(ص) نقل شده است فضایل امام علی آن‌چنان بسیارند که قابل شمارش نیستند.[۳] اهل سنت نیز به این مطلب اذعان کرده‌اند؛ برای مثال از احمد بن حنبل پیشوای مذهب حنبلی، نقل شده است آن مقدار که برای علی بن ابی‌طالب فضایل آمده، برای هیچ‌یک از صحابه نقل نشده است.[۴] فضایل امام علی(ع) دو دسته‌اند: فضایل اختصاصی یا خصائص علی(ع): فضایلی که مخصوص او است، مانند خوابیدن او در بستر پیامبر(ص) در لیلة المبیت و نزول آیه شرا درباره آن. فضایل مشترک: فضایلی که پنج تن یا دیگر معصومان نیز دارند، مانند حدیث ثقلین که دیگر اهل بیت را نیز دربرمی‌گیرد و حدیث کسا که به پنج تن اختصاص دارد. بر پایه روایتی که ابن شاذان قمی از پیامبر(ص) نقل کرده، کسی که فضلیتی از امام علی(ع) را بنویسد، تا زمانی که از آن نوشته اثری باشد، ملائکه برای او استغفار می‌کنند. همچنین کسی که به فضلیتی از او گوش بدهد، گناهانی که با گوش انجام داده و کسی که به فضلیتی از او نگاه کند گناهانی که با چشم انجام داده، بخشیده می‌شوند.[۵]

ی را علی، فاطمه، حسن و حسین بیان کرده است.[۴۰] آیه اطعام: آیه ۸ سوره انسان است. این آیه نیکوکاران را کسانی معرفی می‌کند که با آنکه خودشان به غذا نیاز دارند آن را به‌خاطر خدا به مسکین، یتیم و اسیر می‌دهند.[۴۱] بنابر روایات این آیه، درباره بخشش امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) نازل شد.[۴۲] طبق احادیث، حضرت علی(ع)، فاطمه(س) و خادم آنان فضه به‌خاطر شفای حسنین(ع) سه روز روزه گرفتند و هر سه روز هنگام افطار با اینکه خود گرسنه بودند، بخشی از غذایشان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.[۴۳] آیه اهل‌الذکر: آیه ۴۳ سوره نحل و ۷ سوره انبیاء است که بر پرسیدن سؤال از اهل ذکر تأکید می‌کند.[۴۴] بر پایه برخی روایات، اهل ذکر منحصر در اهل‌بیت پیامبر است.[۴۵] آیه نصر: آیه ۶۲ سوره انفال است. به نظر آیت‌الله مکارم شیرازی، هر مؤمنی که رسول اکرم(ص) را یاری کرده، مشمول این آیه است ولی تردیدی نیست که مصداق أکمل و فرد شاخص مؤمنان در این آیه، حضرت علی(ع) است. [۴۶] او در کتاب آیات ولایت در قرآن تصریح کرده است که آيه نصر، يكى از آيات فضيلت امیرالمؤمنین(ع) است.‏[۴۷]

فضایل قرآنی، آیاتی از قرآن هستند که درباره امام علی(ع) نازل شده‌اند یا امام علی(ع) مصداق آنها معرفی شده است. از ابن‌عباس نقل شده است آن مقدار از قرآن كه درباره على(ع) نازل شده، درباره هيچ‌كس نازل نشده است.[۶] همچنین ابن‌عباس از رسول خدا(ص) نقل کرده خدا آیه‌ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آنکه علی در رأس مؤمنان و امیر آنان است.[۷] او نزول بیش از ۳۰۰ آیه را در مدح علی(ع) دانسته است.[۸] برخی از فضایل قرآنی امام علی عبارت‌اند از: آیه ولایت: آیه ۵۵ سوره مائده که می‌گوید خدا، پیامبر(ص) و کسانی که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند، بر مردم ولایت دارند.[۹] مفسران شیعه و سنی، شأن نزول این آيه را ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) دانسته‌اند که امام علی در حال رکوع، انگشتر خود را به فقیر بخشید (زکات داد).[۱۰] آیه شراء: آیه ۲۰۷ سوره بقره، کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.[۱۱] به‌گفته ابن ابی‌الحدید عالم معتزلی، همه مفسران بر این باورند که این آیه در فضیلت امام علی(ع) نازل شده است.[۱۲] علامه طباطبایی نوشته است: طبق روایات این آیه درباره ماجرای لیلة المَبیت نازل شده است.[۱۳] در لیلة المبیت مشرکان قصد داشتند به خانه پیامبر اسلام(ص) در مکه حمله کنند و او را به قتل برسانند. در این شب، امام علی(ع) برای حفظ جان پیامبر در بستر او خوابید.[۱۴] آیه تبلیغ: آیه ۶۷ سوره مائده است که براساس آن، پیامبر اسلام(ص) موظف شد پیامی را به مردم ابلاغ کند که اگر در رساندن آن کوتاهی کند، رسالت پیامبریِ خود را به‌انجام نرسانده است.[۱۵] به‌گفته مفسران شیعه و سنی، آیه تبلیغ پس از بازگشت پیامبر از حجة‌الوداع در غدیر خم نازل شده است.[۱۶] در روایات، شأن نزول آیه تبلیغ واقعه غدیر و اعلام جانشینی حضرت علی دانسته شده است.[۱۷] آیه اِکمال : آیه ۳ سوره مائده است که از کامل‌شدن دین اسلام سخن می‌گوید.[۱۸] به‌گفته آیت الله مکارم، مفسر شیعه، در تفاسیر شیعه منظور از کامل‌شدن دین، اعلام ولایت و خلافت امام علی(ع) بر مسلمانان دانسته شده و روایات هم آن را تأیید می‌کند.[۱۹] عالمان شیعه بر این باورند که آیه اکمال درباره واقعه غدیر نازل شده است.[۲۰] آیه صادقین: آیه ۱۱۹ سوره توبه است که به مؤمنان دستور می‌دهد همراه صادقین باشند و از آنان پیروی کنند.[۲۱] در روایات شیعه، صادقین به اهل بیت(ع) تفسیر شده است.[۲۲] محقق طوسی این آیه را از دلایل امامت علی(ع) دانسته است.[۲۳] آیه خیر البریه: آیه هفتم سوره بینه است که کسانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، برترین آفريدگان معرفی می‌کند.[۲۴] براساس روایاتِ شیعه و سنی، این گروه به امام علی(ع) و شیعیان او هستند.[۲۵] آیه صالح‌المؤمنین: آیه ۴ سوره تحریم است که در آن خداوند علی(ع)، جبرئیل و دیگر فرشتگان را، پشتیبان پیامبر اسلام(ص) قرار داده است. در تفاسیر با استناد به روایاتی از طریق فریقین،[۲۶] تنها مصداق صالح‌المومنین امام علی(ع) معرفی شده است.[۲۷] آیه انفاق:‌ آيه ۲۷۴ سوره بقره است. این آیه پاداش کسانی را که در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می‌کنند، نزد پروردگارشان دانسته است.[۲۸] به‌گفته مفسران، این آیه درباره على(ع) نازل شده که چهار درهم داشت و يكى را در شب انفاق كرد، يكى را در روز، يكى را در نهان و يكى را آشكارا.[۲۹] آیه نجوا: آیه ۱۲ سوره مجادله است که به مسلمانان ثروتمند دستور می‌دهد قبل از نجوا (گفتگوی سری) با پیامبر اسلام(ص)، باید صدقه بدهند.[۳۰] به‌گفته طبرسی بیشتر مفسران شیعه وسنی امام علی(ع) را تنها کسی دانسته اند که به این آیه عمل کرده است.[۳۱] آیه وُدّ : آیه ۹۶ سوره مریم است که طبق آن خداوند محبت مؤمنان را در دل دیگران قرار می‌دهد.[۳۲] برپایه برخی روایات، پیامبر(ص) از علی خواست بگوید؛ خدایا محبت من را در دل مؤمنان قرار بده. بعد از این درخواست، آیه ود نازل شد.[۳۳] آیه مباهله: آیه ۶۱ سوره آل عمران است که ماجرای مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران را بیان می‌کند. بنابر تفاسیر، امام علی(ع) در این آیه به‌منزله نَفْس و جان پیامبر(ص) معرفی شده است.[۳۴] آیه تطهیر: بخشی از آیه ۳۳ سوره احزاب است که در آن از اراده خداوند بر پاکی اهل بیت(ع) از رجس و پلیدی سخن آمده است. مفسران شیعه معتقدند این آیه در خصوص اصحاب کساء نازل شده است.[۳۵] آیه اولی الامر: آیه ۵۹ سوره نساء است که مؤمنان را به اطاعت از خدا و رسول خدا(ص) و اولی ‎الأمر دستور می‌دهد.[۳۶] از نظر مفسران شیعه و سنی آیه مذکور بر عصمت اولی‎ الأمر دلالت دارد.[۳۷] در روایات منظور از اولی‎الأمر امامان شیعه معرفی شده است.[۳۸] آیه مودت: آیه ۲۳ سوره شوری است. در این آیه، مودت و محبتِ «اَلْقُرْبیٰ» به‌عنوان مزد رسالت پیامبر بر مسلمانان واجب شده است.[۳۹] از ابن‌عباس نقل شده که پیامبر منظور از القرب

دت است»؛[۸۶] «نگاه به علی عبادت است»؛[۸۷] حدیث خاصِف النَعل[۸۸] و حدیث مؤاخات (تو برادر منی).[۸۹] القاب صِدِّیق اکبر[۹۰] و فاروق اعظم[۹۱] هم از فضایل امام علی به‌شمار می‌آیند که در روایات بیان شده است.

فضایل روایی، احادیثی از پیامبر است که مدح یا فضلیتی برای امام علی(ع) بیان می‌کنند. برخی از این احادیث عبارت‌اند از: حدیث غدیر: خِطابه‌ای است از پیامبر اسلام(ص) در غدیر خم که علی(ع) را مولای مسلمانان معرفی می‌کند. این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده[۴۸] و از دلایل شیعیان برای اثبات امامت و خلافت حضرت علی به‌شمار می‌آید.[۴۹] حدیث منزلت: روایتی است که جایگاه امام علی(ع) را نسبت به پیامبر اسلام(ص)، همانند جایگاه هارون نسبت به حضرت موسی معرفی می‌کند.[۵۰] حدیث مدینة العلم: حدیثی از پیامبر اسلام(ص) که در آن خود را شهر علم و علی(ع) را دروازه آن معرفی کرده‌ است.[۵۱] کتاب الغدیر ۲۱ تن از محدثان سنی را نام برده که این حدیث را حسن یا صحیح دانسته‌اند.[۵۲] حدیث یوم‌الدار: روایتی از پیامبر اکرم(ص) است که در آن از خویشاوندان خود خواست تا دعوتش را بپذیرند و ضمن آن به وصایت و خلافت علی بن ابی‌طالب(ع) تصریح کرد.[۵۳] متکلمان شیعه برای اثبات امامت حضرت علی(ع) به این حدیث استناد کرده‌اند.[۵۴] حدیث وصایت: حدیثی از پیامبر اسلام (ص) است که در آن امام علی(ع) عنوان وصی و جانشین پیامبر معرفی شده است.[۵۵] شیعیان برای اثبات امامت امام علی به آن استناد می‌کنند.[۵۶] حدیث ولایت: حدیثی از پیامبر(ص) است که حضرت علی را پس از خود ولیِّ مؤمنان معرفی می‌کند. این حدیث با عبارت‌های مختلفی در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۵۷] شیعیان کلمه «ولیّ» را که در «عَلِیٌّ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بَعْدِی‏»[۵۸] به‌کار رفته، به‌معنای امام و سرپرست می‌دانند و بدین وسیله امامت و ولایت حضرت علی(ع) را اثبات می‌کنند.[۵۹] حدیث طیر: روایتی در فضیلت حضرت علی(ع) است که بنابر محتوای آن، پیامبر(ص) قصد خوردن گوشت پرنده‎ای بریان را داشت و از خدا خواست با بهترینِ خلق هم‌غذا شود و با حضرت علی(ع) هم‌غذا شد.[۶۰] این روایت در منابع شیعه و اهل‌سنت آمده است.[۶۱] حدیث رایَت: حدیثی مشهور است از حضرت محمد(ص) درباره امام علی(ع) در غزوه خیبر که در آن آمده است: «فردا پرچم را به مردی خواهم داد که درِ خیبر را باز می‌کند، خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند.[۶۲] حدیث ثقلین: حدیث مشهوری از پیامبر(ص) درباره جایگاه قرآن و اهل‌بیت است. در این حدیث آمده است: «من در میان شما دو چیز باقی می‌گذارم که اگر آنها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که اهل‌بیتم هستند.»[۶۳] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۶۴]. حدیث کسا: حدیثی است در فضیلت پنج تن. طبق این حدیث که در منابع شیعه[۶۵] و سنی[۶۶] آمده است، پیامبر اسلام(ص) خاندانش را با پارچه‌ای پشمین (کِساء) پوشاند و دعا کرد: «خدایا اینان اهل‌بیت من هستند. پلیدی را از آنها دور کن و آنها را پاک گردان.»[۶۷] حدیث سفینه: حدیثی مشهور از پیامبر اسلام(ص) است که در آن اهل بیتِ(ع) خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که هر کس داخل آن شد، نجات می‌یابد و هر کس از آن جا ماند، غرق می‌شود.[۶۸] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۶۹] حدیث شجره: پیامبر(ص) فرمود: من و علی از یک درخت خلق شده‌ایم و سایر مردم از درخت‌های مختلف[۷۰] برخی مفسران آفرینش پیامبر(ص) و امام علی(ع) را از یک منشأ، دلیلی بر مساوی‌بودن آن دو در وجوب اطاعت و ولایت دانسته‌اند.[۷۱] حدیث لوح: از احادیث منقول از پیامبر اسلام (ص) برای اثبات امامت ائمه دوازده‌گانه است که در آن نام جانشینان رسول خدا (ص)، از امام اول امام علی (ع) تا امام دوازدهم امام مهدی(ع) ذکر شده است.[۷۲] حدیث حق: از احاديث مشهور پيامبر است که على(ع) را معیار حق معرفی می‌کند. یکی از نقل‌های آن این‌گونه است: «على با حق است و حق با على و اين دو هرگز از يكديگر جدا نمی‌شوند تا بر سر حوض کوثر بر من وارد شوند.»[۷۳] حدیث تشبیه: حدیثی است که در آن پيامبر(ص) على(ع) را به دیگر پيامبران تشبيه كرده است. این حدیث در منابع شیعه[۷۴] و سنی[۷۵] نقل شده است. لا فَتَى إِلَّا عَلِی: این حدیث به‌معنای این است که جوانمردی جز علی وجود ندارد. برپایه منابع حدیثی و تاریخی، این حدیث را جبرئیل به‌علت فداکاری و شجاعت امام علی(ع) در جنگ اُحُد بیان کرده است.[۷۶] این حدیث در منابع شیعه و سنی نقل شده است.[۷۷] حدیث قسیم النار والجنة: روایتی است از پیامبر اسلام(ص) که علی را تقسیم‌کننده بهشت و جهنم معرفی می‌کند.[۷۸] این حدیث در منابع شیعه[۷۹] و اهل‌سنت[۸۰] به‌صورت‌های مختلف و از راویان متعدد نقل شده است. روایات دیگری هم از پیامبر درباره فضایل امام علی نقل شده است؛ ازجمله «ضربت علی در جنگ خندق از عبادت جن و انس برتر است»؛[۸۱] «هر کس علی را سب کند، مرا لعن کرده است»؛[۸۲] «هر کس علی را اذیت کند، مرا اذیت کرده است»‌؛[۸۳] «با دوستی علی است که مؤمن از منافق شناخته می‌شود»؛[۸۴] «علی از من و من از علی‌ام»؛[۸۵] «یاد علی عبا

برخی از حوادث، ویژگی‌ها و امتیازات حضرت علی(ع) عبارتند از: ازدواج با حضرت زهرا: از فضایل اختصاصی امام علی(ع) را ازدواجش با دختر پیامبر دانسته‌اند که به‌دستور خداوند انجام شد.[۹۲] گفته‌اند اگر علی(ع) نبود، برای فاطمه(س) همتایی وجود نداشت.[۹۳] مولود کعبه: مولود کعبه به‌معنای زاده‌شده در کعبه، به ماجرای تولد امام علی(ع) در کعبه اشاره دارد که از فضایل اختصاصی او به‌شمار می‌رود.[۹۴] لقب امیرالمؤمنین: به‌معنای امیر، فرمانده و رهبر مسلمانان، لقبی است که به‌اعتقاد شیعیان به حضرت علی(ع) اختصاص دارد. به‌باور شیعیان، این لقب نخستین بار در زمان پیامبر اسلام برای علی بن ابی‌طالب به‌کار رفته است[۹۵] سید ابن طاووس، محدث شیعه در قرن هفتم، در کتاب الیقین باختصاص مولانا علی بإمرة المؤمنین، با اتکا به ۲۲۰ حدیث از منابع اهل‌سنت، لقب امیرالمؤمنین را مختص امام علی(ع) دانسته است.[۹۶] سدّالاَبواب: به‌معنای مسدودکردن درها، به واقعه‌ای اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام به‌فرمان خدا دستور داد جز درِ خانه امام علی(ع)، درِ همه خانه‌هایی که به مسجدالنبی باز می‌شدند، مسدود شود.[۹۷] برادری با پیامبر(ص): پیامبر(ص) پیش از هجرت به مدینه، میان مهاجران، عقد اخوت برقرار کرد. همچنین در مدینه میان مهاجران و انصار عقد اخوت بست و هر دو بار میان خودش و امام علی(ع) عقد اخوت برقرار کرد و علی را برادر خود خواند.[۹۸] اولین مسلمان: براساس اعتقاد شیعه و برخی از دانشمندان اهل سنت، امام علی(ع)، اولین مردی است که به پیامبر ایمان آورد.[۹۹] ابلاغ آیات برائت: به‌گزارش تفسیر نمونه تقریباً تمام مفسران و مورخان اتفاق‌نظر دارند که هنگامی که سوره توبه (یا آیات نخستین آن) نازل شد و پیمان‌هایی را که مشرکان با پیامبر اسلام(ص) داشتند، لغو کرد، پیامبر(ص) نخست ابلاغ این فرمان را برعهده ابوبکر گذاشت تا هنگام حج در مکه برای عموم مردم بخواند؛ اما سپس آن را از او گرفت و به علی(ع) داد و حضرت علی(ع) در مراسم حج به مردم ابلاغ کرد.[۱۰۰] این واقعه در منابع اهل سنت نقل شده است.[۱۰۱] خاتم‌بخشی: منظور از خاتم‌بخشی، ماجرایی است که در آن امام علی(ع) در رکوع نماز، انگشتر خود را به فقیر بخشید. این واقعه در کتب روایی شیعه و سنی نقل شده است.[۱۰۲] ردّ الشمس: در این واقعه، به‌دعای پیامبر اسلام(ص)، خورشید که در حال غروب بود، به عقب بازگشت تا حضرت علی(ع) نماز عصرش را بخواند.[۱۰۳] همچنین بنا به نقل شیخ مفید، در زمان حضرت علی(ع)، در یکی از جنگ‌ها تعدادی از لشکریان نماز عصرشان را نخوانده بودند که با دعای حضرت علی(ع) خورشید برگشت.[۱۰۴]

فضایل امام علی(ع) در کتاب‌های حدیثی اهل سنت مانند صحاح سته در بخش‌هایی به‌نام مناقب و فضایل علی بن ابی‌طالب آمده است.[۱۲۵] همچنین در کتاب‌هایی که درباره فضایل اهل‌بیت نوشته شده، بخشی به مناقب و فضایل امام علی اختصاص دارد. عالمان شیعه و سنی کتاب‌هایی مستقلی نیز درباره فضائل و مناقب امام علی(ع) تألیف کرده‌اند: کتاب‌های اهل سنت فضائل امیرالمؤمنین، اثر احمد بن حنبل شیبانی (درگذشت ۲۴۱ق) از پیشوایان چهارگانه اهل سنت. در این کتاب، ۳۶۹ روایت در فضائل و مناقب امام علی(ع) نقل شده است.[۱۲۶] ابن‌حنبل در این کتاب ماجرای تبریک خلیفه دوم به امام علی(ع) در روز غدیر را نقل کرده است.[۱۲۷] خصائص امیرالمؤمنین (کتاب)، اثر احمد بن شعیب نسائی (درگذشت ۳۰۳ق) محدث و نویسنده کتاب السنن، از صحاح ششگانه اهل‌سنت. در این کتاب که به‌زبان عربی نوشته شده، از اسلام علی(ع)، جایگاه او نزد پیامبر(ص)، خویشاوندی‌اش با رسول خدا(ص) و جایگاه همسر و فرزندان او سخن آمده است. مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، اثر اِبْن مَغازِلی (درگذشت ۴۸۳ق). کتاب به‌زبان عربی نوشته شده و فضایلی چون ولادت در کعبه، سبقت در پذیرش اسلام، رفتن بر دوش پیامبر(ص) و احادیث و آیاتِ درباره علی را مطرح کرده است. مناقب علی بن ابی‌طالب، اثر احمد بن موسی بن مَردَوَیه (درگذشت ۴۱۰ق)، اَلْمعیار و المُوازنة فی فضائل الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب(ع)، تألیف محمد بن عبدالله اِسکافی دانشمند معتزلی (درگذشت ۲۴۰ق)، الجوهرة فی نسب الامام علی و آله اثر محمد بن ابی‌بکر تلمسانی (قرن هفتم هجری)، جواهر المطالب فی مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، نوشته شمس‌الدین باعونی (درگذشت ۸۷۱ق)، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، اثر محمد بن یوسف گنجی (متوفای ۶۵۸ق، مَناقِبُ الامام أمیرُالمُؤمنین (ع) تألیف موفق بن احمد خوارزمی (درگذشت ۵۶۸ق) و مناقب مرتضوی، نوشته میر محمدصالح ترمذی (درگذشت ۱۰۶۰ق) از دیگر آثار عالمان اهل‌سنت درباره فضایل امام علی به‌شمار می‌آیند. کتاب‌های شیعه المراتب فی فضائل امیرالمؤمنین. این کتاب اثر ابوالقاسم بُستی عالم زیدی قرن چهارم قمری است. در این اثر ۴۵۰ فضیلت علی بن ابی‌طالب(ع) ذکر شده است. تفضیل امیرالمؤمنین، اثر شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق). شیخ مفید در این کتاب با استناد به احادیث شیعه و سنی، فضیلت علی(ع) بر همه پیامبران جز پیامبر اسلام را اثبات کرده است. این اثر به‌زبان فارسی ترجمه شده است. الرّسالَةُ العَلَویة فی فَضلِ أمیرالمؤمنین(ع) عَلی سائرِ البَرّیة سِوی سیدنا رَسولُ الله (ص). این کتاب را ابوالفتح کراجکی (درگذشت ۴۴۹ق) به‌زبان عربی نوشته شده است. در آن افضلیت علی(ع) طبق آیات قرآن، ویژگی‌های امام علی و پاسخ به شبهاتی درباره وی آمده است. الیَقین بِاختِصاصِ مولانا عَلیّ علیه‌السلام بِإمرَةِ المُؤمِنین. نویسنده این کتاب سید ابن طاووس (درگذشت ۶۶۴ق) است. او در این کتاب با استناد به ۲۲۰ حدیث از منابع اهل سنت، لقب «امیرالمؤمنین» را مختص علی(ع) دانسته است که پیامبر(ص) آن را به وی داده است. کتاب‌های عُمْدَةُ عُیونِ صِحاحِ الأخْبار فی مَناقبِ إمامِ الأبرار مشهور به العُمدَة، تألیف ابن بطریق (درگذشت ۶۰۰ق)، مائةُ مَنْقَبَة مِنْ مَناقِب امیرالمؤمنین وَ الأئمّة مِنْ وُلْده(ع) مِن طَریقِ العامّة اثر ابن شاذان، طرف من الانباء و المناقب، اثر سید ابن طاووس، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین اثر شاذان بن جبرئیل قمی، کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین نوشتۀ علامه حلی و قضاء امیرالمؤمنین اثر محمدتقی شوشتری از دیگر آثاری است که عالمان شیعی درباره فضائل امام علی(ع) نوشته‌اند.