خلع سلاح پ. ک. ک در ۲۰۲۵
نقطه عطفی در منازعه چند دهه‌ای کرد‌ها و دولت ترکیه
اما آیا این صلحی پایدار است یا یک معامله‌ای سیاسی میان مدت؟
مدت زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه
ارزشمندی: بسیار مهم
1⃣تاسیس
پس‌از تأسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳، کرد‌ها با سیاست‌های سرکوبگرانه یا همان سیاست‌های «ترکی‌سازی» مواجه شدند
ممنوعیت زبان کردی، سرکوب نماد‌های فرهنگی مانند موسیقی و پوشش سنتی، و محرومیت از مشارکت سیاسی، خشم گسترده در میان بیش از ۲۰ درصد جمعیت کرد ترکیه را برانگیخت
این تنش‌ها به قیام‌های خونینی مانند شورش شیخ سعید (۱۹۲۵) و کشتار درسیم (۱۹۳۷-۱۹۳۸) انجامید، اما هر بار با سرکوب نظامی و تشدید محدودیت‌ها پاسخ داده شد
در این بستر، ظهور پ.ک.ک در سال ۱۹۷۸ به عنوان جنبشی مسلحانه، نه تنها واکنشی به سرکوب دولتی، بلکه تلاشی برای بازتعریف هویت کردی در چهارچوبی انقلابی بود
2⃣پ.ک.ک از مبارزه مسلحانه تا چرخش استراتژیک
حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) با رهبری کاریزماتیک عبدالله اوجالان، در ابتدا با هدف ایجاد یک دولت سوسیالیستی مستقل کردستان شکل گرفت
آغاز مبارزه مسلحانه در ۱۹۸۴، این گروه را به بازیگری کلیدی در معادلات منطقه‌ای تبدیل کرد
با وجود تلفات انسانی سنگین (بیش از ۴۰ هزار کشته تا ۲۰۲۵)، پ.ک.ک موفق شد هویت کردی را از حاشیه به متن گفتمان سیاسی ترکیه بازگرداند
پس از دستگیری اوجالان در ۱۹۹۹، استراتژی این گروه به تدریج از «جدایی‌طلبی» به «خودمختاری درون ترکیه» تغییر یافت
اوجالان در زندان، با انتشار مانیفست «کنفدرالیسم دموکراتیک»، بر ضرورت مبارزه سیاسی غیرمسلحانه تأکید کرد
این چرخش ایدئولوژیک، پایه‌های تصمیم ۲۰۲۵ برای خلع سلاح را شکل داد
3⃣دولت عمیق ترکیه سایه‌ای بر فرآیند‌های صلح
نقش «دولت عمیق» (در ترکیه مشهور به Derin Devlet) به عنوان شبکه‌ای از نهاد‌های نظامی، امنیتی و مافیایی، همواره مانعی جدی در مسیر صلح بوده است
این ساختار غیررسمی در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ با عملیات‌های مخفیانه (مانند ترور روشنفکران کرد و قتل‌های فراقانونی) به سرکوب جنبش کردی پرداخت
رسوایی سوسورلوک (۱۹۹۶) که همدستی ژنرال‌ها، مافیای مواد مخدر و سیاستمداران را افشا کرد، نمونه‌ای از نفوذ این شبکه است
برخی تحلیلگران معتقدند دولت عمیق در ترور تورگوت اوزال (۱۹۹۳)، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلبی که خواهان صلح با کرد‌ها بود، دست داشت
مرگ مشکوک اوزال و کشف سم در جسد او در سال ۲۰۱۲، نمادی از مقاومت ساختار‌های قدرت سنتی ترکیه در برابر تغییر است
4⃣اردوغان و بازی دوگانه با مسئله کردی
حزب عدالت و توسعه (AKP) به رهبری رجب طیب اردوغان، با شعار «دموکراسی و توسعه» در ۲۰۰۲ به قدرت رسید
در مرحله اول، این حزب با اصلاحاتی مانند اجازه آموزش زبان کردی (۲۰۱۲) و کاهش محدودیت‌های فرهنگی، اعتماد بخشی از جامعه کرد را جلب کرد
اما پس از سرکوب اعتراضات پارک گزی (۲۰۱۳) و کودتای نافرجام ۲۰۱۶، تمرکز اردوغان بر تحکیم قدرت مطلق افزایش یافت
او که خود را «بازآفرین امپراتوری عثمانی» می‌خواند، با استفاده از گفتمان اسلامگرایی، تلاش کرد حمایت کرد‌های محافظه‌کار را جذب کند
با این حال، سیاست‌های او در قبال کرد‌های سوریه و عراق (حمایت از گروه‌های مخالف پ.ک.ک مانند پیشمرگه‌های بارزانی) و بمباران مناطق کردستان عراق، تناقضی آشکار در رویکرد صلح‌طلبانه ادعایی او ایجاد کرد
5⃣هاکان فیدان معماری پیچیده مذاکرات
هاکان فیدان، رئیس سابق سازمان اطلاعات ملی ترکیه (MIT) و وزیر خارجه کنونی، نقشی محوری در روند صلح داشته است
فیدان که اصالتاً کرد (از طایفه حسنان در وان) و مسلط به زبان و فرهنگ کردی است، به دلیل ارتباطات خانوادگی با اعضای پ.ک.ک، شناخت بی‌نظیری از ساختار این گروه یعنی نقاط قوت و ضعف آن دارد
منابعی در آنکارا ادعا می‌کنند که برخی بستگان فیدان در دهه ۱۹۹۰ به پ.ک.ک پیوسته‌اند، هرچند او همواره این ادعا‌ها را رد کرده است
فیدان در مذاکرات ۲۰۱۲-۲۰۱۵، با استفاده از شبکه‌های قبیله‌ای و ارتباط مستقیم با اوجالان، به دنبال ایجاد اعتماد بود
اما شکست این مذاکرات، که به بازگشت درگیری‌های خونین در شهر‌هایی مانند دیاربکر و سیلوان انجامید، نشان داد که حتی فیدان نیز تحت فشار دولت عمیق و جناح‌های تندرو AKP قرار دارد