💠 مرزهای شناختی در عصر هوش مصنوعی: بازگشت به «عقل بدوی» و روایت‌محوری انسان 🔹کلمبوس، اوهایو – در میانه شتاب تحولات فناورانه، پرسش بنیادین همچنان پابرجاست: آیا هوش مصنوعی می‌تواند بر آینده انسان غلبه کند؟ انگس فلچر، پژوهشگر برجسته و استاد دانشگاه ایالتی اوهایو، در کتاب تازه خود با عنوان «عقل بدوی» (Primal Intelligence)، بر این باور است که پاسخ منفی است. به‌زعم او، هوش مصنوعی تنها بُعدی خاص از هوش یعنی منطق ریاضی و پردازش داده را تقویت می‌کند؛ درحالی‌که زیست انسانی نیازمند توانایی‌هایی است که از دسترس ماشین خارج‌اند: عقل سلیم، تخیل، شهود و عاطفه. فلچر تأکید می‌کند که توان خلق روایت‌های نو و راه‌حل‌های بدیع در شرایط مبهم، آزمون واقعی هوش است؛ جایی که الگوریتم‌های مبتنی بر الگوهای گذشته ناتوان می‌مانند. 🔹او مفهوم «عقل بدوی» را به‌عنوان توانایی ذاتی مغز انسان در مواجهه با ابهام و طراحی راهبردهای خلاقانه معرفی می‌کند. این چارچوب بر «تفکر روایی» (Story Thinking) بنا شده است؛ روشی که ریشه در تاریخ تکامل انسان دارد و روایت را نه هنر، بلکه ابزار شناختی بنیادین می‌داند. به باور فلچر، داستان‌پردازی همان سازوکار ذهنی است که از فرار در برابر شکارچیان تا طراحی نوآوری‌های مدرن، مسیر بقا و خلاقیت بشر را هموار ساخته است. فلچر چهار نیروی بنیادین انسان را که هوش مصنوعی فاقد آن است، چنین برمی‌شمارد: ▫️شهود (Intuition) ▫️تخیل (Imagination) ▫️عاطفه (Emotion) ▫️عقل سلیم (Commonsense Reasoning) این‌ها همان عناصری‌اند که به گفته او، در آثار ادبی سترگی چون شکسپیر متجلی شده و الهام‌بخش رهبرانی همچون لینکلن و دانشمندانی چون انیشتین بوده است. 🔹کاربردهای عملی دیدگاه‌های فلچر صرفاً نظری نیست. ارتش آمریکا از مدل او برای آموزش نیروهای عملیات ویژه بهره گرفته است؛ جایی که راه‌حل‌های غیرمتعارف و تصمیم‌گیری خلاقانه در شرایط فشار، کارآمدی بالاتری از تاکتیک‌های سنتی داشته است. همچنین در حوزه کسب‌وکار، او تأکید می‌کند که آینده رهبری نیازمند مدیرانی است که فراتر از بهینه‌سازی فرایندهای موجود، توانایی هدایت در ابهام و روایت‌سازی استراتژیک را داشته باشند. 🔹جمع‌بندی فلچر هشدار می‌دهد که جامعه نباید شیفته قدرت‌های محدود هوش مصنوعی شود و استعدادهای اصیل انسانی را به حاشیه براند. چالش اصلی آینده نه در محاسبه، بلکه در آفرینش است؛ و این همان جایی است که انسان با اتکا بر تخیل، شهود و روایت، همچنان دست بالا را خواهد داشت. به تعبیر او، تقویت عقل بدوی و پرورش توانایی روایت‌سازی، شرط حفظ تاب‌آوری انسان در جهانی است که هر روز بیش از پیش در سایه فناوری تعریف می‌شود. 🏷 پیوست خبری-تحلیلی 🌐 متاکاگ | فراتر از شناخت