قسمت دوم "اربعین مهمانی خدا، رستاخیز انسانیت" ✅آمیختگی فرم و محتوا؛ متاسفانه بعضا شاهد بی مهری و تقلیل اربعین از سوی برخی از قلم ها هستیم. فرم ها، ضرورت و ظروف ارايه ی محتوا هستند. اربعین از برجسته ترین نمونه های آمیختگی معنا و فرم است. آنچه شایسته ملامت است، خلاصه کردن دین در فرم ها و تهی کردن از محتواست. وقتی جامعه شناسان و انسان شناسان تحقیقات مفصل و مکرر در آثار هویتی اجتماعات کوچک و بزرگ و همچنین پیامدهای اجتماعی رخدادهایی چون المپیک و جام جهانی و فستیوال های فرهنگي ، هنری و ….می نویسند، چگونه می توان به دلیل نفی یا نقد فلان جریان یا حکومت یا سیاست یا رویکرد، «فرا ابررخدادی» چون اربعین را که نسل ها و سنت ها و ذهنیت های یک جامعه فرهنگی متنوع و وسیع را عمیقا با خود درگیر می سازد، نادیده گرفت یا کم اهمیت تلقی پنداشت؟ این پرسش مهمی است که چگونه می شود جمعیتی به اندازه میلیون ها انسان را بسیج کرد تا کیلومترها پیاده بپیمایند و در مراسمی این چنین ایفای نقش کنند؟ باید پرسید ابعاد عاطفی، احساسی و انسانی چنین رخداد بزرگی چه هستند؟ یا در این مسیر پیاده روی میلیونی چه پیوندهایی شکل می گیرد و چه تغییراتی در نقشه روابط انسانی رخ می دهد؟ یا با وقوع چنین رخداد با عظمتی، جهانیان درباره ي تشیع و نقش مذهب درعراق و ایران و منطقه چه تصوری پیدا می کنند؟ ابعاد نسلی این رخداد عظیم چیست و چگونه زنان و مردان و کودکان در آن ایفای نقش می کنند؟ ریشه های تاریخی و فرهنگی این رخداد کدام است و ….؟ این ها صرفا پرسش های دینی و مذهبی نیستند. اینها پرسش هایی به غایت اجتماعی است که برای شناخت پدیده ای با ماهیت و قدرت «اربعین» ضروری است. ✅ مشارکتی همگانی یا حکومتی؟ برخی به اشتباه این مراسم را مراسمی حکومتی معرفی می کنند. من حکومتی را نمی شناسم که قادر باشد هر ساله میلیون ها انسان را وادار کند تا کیلومترها راه را با پای پیاده و تاول زده و در گرمای ۵۰ درجه بپیمایند. ضمن آن که کم نیستند آنان که راهی این مسیر دشوار می شوند و به شواهد فراوان، منتقد وضع دولت هایشان هستند و اگر هم نباشند به آسانی نمی توان کنشگری آنها را به امری دولتی تقلیل داد. اربعین مشارکتی همگانی است و کسی را نمی توان از آن منع کرد و البته این توجه درستی است که اربعین، محل رقابت و جنگ احزاب نیست و لذا هیچ حزب و گروه و جناحی نمی تواند آن را به نام خود مصادره کند و هیچ حزب و جناحی نیز نمی تواند روح بلند اربعین را تخطئه کند که در حقیقت تخطئه مردم و معنویت گرایی است و هردو دیدگاه، اسراف و بی حاصل است اما كماكان نگاه اصلاحی و مراقبت از افراط و انحراف ضرورتی دائمی است. اينكه احزاب و دولت ها از چسبندگی اغراض جناحی به اربعین فاصله بگیرند، توصیه ای منطقی و دوراندیشانه است و به مفهوم سکولار دیدن اربعین نیست که ماهیت قیام امام حسین (ع) روشن است، بلکه پرهیز دادن از بازی های جناحی سیاسی است. اربعین یک سنت مذهبی معنوی و جنبشی مردم بنیاد است و مردم، خود اربعین را اداره کرده و خواهند کرد. و البته این منافی ایفای وظیفه در قبال میلیونها زائری نخواهد بود که اگر گردشگر هم فرض می شدند، باید حداقل نسبت به امنیت و تردد و سلامتشان تعهد به خرج داده می شد. ✅ آزمون صداقت دولت ها و احزاب؛ در این حال، اربعین محکی برای ارزیابی صداقت دولت ها و احزاب و تریبون ها و قلم ها نیز هست. حساب مردم که برای تعظیم شعائر و تطهیر درون و اعلای کلمه حق در این گردهمایی عظیم مشارکت دارند، معلوم است. اما آیا سیاستمدارانی که خود را حامی اربعین می دانند، در پیاده کردن مشی و مرام اخلاقی و انسانی حسین (ع) در همه عرصه ها نیز جدیت داشته و یا نسبت به حقوق قانونی و انسانی سایر اقشار مردم و آنان که اربعینی نیستند اما از همین ملت ها هستند، نیز تعهد نشان خواهند داد؟ و از سوی دیگر، هر یک از کسانی که خود را حامی تنوع انسان ها و آزادی عقائد و سلائق و جنبش ها معرفی می کنند، آیا برای میلیونها زائر اربعین نیز حق انتخاب قائل هستند و یا به صرف مذهبی بودن این جنبش، آن را یکسره نفی می کنند؟ در ایام اربعین حسینی از خداوند کریم می طلبیم، ما را نیز در مسیر درك مفاهيم عميق معنوی و انسانی اربعین حسین (ع) قرار دهد و راهی بگشاید که امتداد این معنویت آسمانی و تمرین این سخاوت فوق بشری، در بطن جامعه رسوخ کرده و هر ساله با تأسی از مشی و مرام حسین (ع) محیطی انسانی تر و اخلاقی تر را شاهد باشیم. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته ابوالفضل فاتح یک شنبه ۴ شهریور ۱۴۰۳ یادآوری: نسخه نخست این یادداشت در سال ۹۷ نگاشته شد و اینک به مناسبت اربعین حسینی (ع) ویرایش جدیدی از آن تقدیم می شود. 🆔 @shafaqna_com