🔴تأملاتی در دعای سحر(62)/ تفاوت اسماء الهی از نظر سعه و ضیق/ نوشتاری از استاد محمد سروش محلاتی
⬅️الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَيِّدِنا وَ نَبِیِّنَا مُحَمَّد و آله الطاهرین
«اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ اَسمائِکَ بِاَکْبَرِها وَکُلُّ اَسْمائِکَ کَبیرَةٌ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِاَسْمائِکَ کُلِّها»، محور این فراز اسمای الهی است.
⬅️اسمی را در دو شخص در نظر بگیریم؛ مثلاً همین عالِم بودن را در دو شخص در نظر بگیریم، آن‌وقت می‌توانیم بگوییم که علم یکی از علم دیگری بیشتر است و او اعلم و داناتر است. یا قدرت را در دو شخص یا دو شیء یا دو حیوان در نظر بگیریم و در مقایسه یکی را قدرتمندتر از دیگری توصیف کنیم. این بحث هم در این‌جا مطرح نیست، چون اگر بخواهیم این بحث را در این‌جا مطرح کنیم، معنایش این است که علم، قدرت، حیات و دیگر اوصاف را در مخلوقات خداوند و در تجلیّات الهی لحاظ کنیم که از نظر این اوصاف، برخی مخلوقات نسبت به برخی امتیازی دارند، درحالی‌که ظاهر قضیه این است که وقتی «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ اَسمائِکَ بِاَکْبَرِها» می‌گوییم، خود اسمای الهی را که مربوط به ذات مقدس حق‌تعالی است، با هم‌دیگر می‌سنجیم. این‌جا اکبر بودن یک اسم برای ذات ربوبی نسبت به اسم دیگر برای همان ذات چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
حالا که معلوم شد داوری درباره‌ی کبیر و اکبر بودن از چه زاویه‌ای‌ست و موضع بحث چیست، پاسخی که به سؤال می‌توان داد این است که بله، اسمای الهی برخی کبیر و برخی اکبر هستند؛ به این معنا که سعه و ضیق اسمای الهی یکسان نیست. با یک مثال مطلب را توضیح می‌دهم؛ یکی از اسمای الهی «سمیع» است، یکی از اسمای الهی «بصیر» است؛ (السَّمیعُ الْبَصِیر[۱])، نسبت به این‌گونه اسم‌ها، اسمی بالاتر از نظر احاطه وجود دارد که احاطه‌ی بر «سمیع» پیدا می‌کنند و آن اسم اوسع از «سمیع» است. چه اسمی است که «سمیع» را دربرمی‌گیرد و احاطه‌ی بر سمیع و غیر سمیع دارد؟ اسم «علیم»، هم بر «سمیع»، هم بر «بصیر» و هم بر اسمای دیگری که دلالت بر علم می‌کند احاطه دارد، اما به نحو مضیّق؛ آگاهی از سمع، آگاهی از بصر، و آگاهی از امور دیگر و معلوم است که علم از سمع اوسع است. بالاتر از علم و اوسع از علم هم وجود دارد و آن رزق است و خداوند به موجودات رزق عنایت می‌فرماید. اما چرا رزق اوسع است، به خاطر این‌که گاهی رزق عبارت است از علم، گاهی رزق عبارت است از حیات و گاهی عبارت است از قدرت و همین‌طور رزق‌های دیگر.
⬅️در ذیل آیه‌ی شریفه‌ی (وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ[۲]) برخی روایات، رزق را به علم تفسیر کرده[۳]، یعنی مصداقی از رزق را بیان کرده است. پس اسم «الرازق» بر اسم «العالِم» احاطه دارد و «رازق» فوق «عالم» و «علیم» است. بالاتر از «رزق» هم صفت دیگر و اسم وسیع‌تری است و آن «رحمت» است که رحمت هم به اشکال مختلف خود را نشان می‌دهد؛ گاهی رزق است، گاهی جود است، گاهی اعطاست، گاهی مغفرت و آمرزش و توبه‌پذیری است و همین‌طور رحمت‌های مختلف. آن‌وقت به جایی می‌رسد که رحمت، رحمت عامه می‌شود و اسم الهی همه چیز را دربرمی‌گیرد؛ «و بِرَحْمَتِکَ الَّتی وَسِعَتْ کُلَّ شَیء[۴]» و هیچ چیز از رحمت الهی بیرون نیست. این را به عنوان مثال عرض کردم تا تفاوت اسماء از این جهت روشن شود که سعه و ضیقی در خود اسمای الهی وجود دارد.
https://fa.shafaqna.com/news/2004687/
جزئیات 👆👆👆
🌍 | خبرگزاری بین المللی شفقنا
🆔 @shafaqna_com