🔴 *نوآوری نهادی دولت جنگ برای افزایش شفافیت در تخصیص منابع استراتژیک ارزی در مواجهه با روند جهش واردات پس از افزایش درآمد ارزی کشور در سال ۱۳۶۳*
🎤 *دکتر فرشاد مؤمنی*
📖 اهمیت نوآوری نهادی از دریچه اقتصاد توسعه:
تعبیری از داگلاس نورث است که واقعاً یک تعبیر معجزه آسایی است؛ می‌گوید که تاریخ توسعه، تاریخ نوآوری‌های نهادی کاهنده هزینه مبادله است.
☑️ *سابقه یک نقص در تصمیم گیری های دوران جنگ:*
در سال ۱۳۶۲ زنده یاد حبیب الله عسگر اولادی وزیر بازرگانی کشور بودند. با معاذیر و توجیه‌هایی که بخش‌های بزرگی از ساختار قدرت هم آن توجیه‌ها را پذیرفته بودند در سال ۱۳۶۲ به واسطه جهشی که در درآمد ارزی کشور اتفاق افتاد ما با یک جهش فوق العاده در واردات هم روبرو بودیم.
✅ *نوآوری نهادی در دولت جنگ:*
درسی که با ابتکار و همت زنده یاد میرمصطفی عالی نسب و همراهی آقای مهندس موسوی از آن تجربه گرفته شد این بود که بلافاصله بعد از آن تجربه، آقای مهندس موسوی یک نامه‌ای خطاب به رئیس وقت مجلس نوشتند و تقاضا کردند که از این به بعد مجلس در کنار تصویب بودجه ریالی، بودجه ارزی کشور را هم تصویب کند.
*دولت خودش داوطلبانه امتیاز تخصیص مبتنی بر صلاحدید های (شخصی) خودش برای منابع استراتژیک ارزی را از خودش سلب کرده و به قوه مقننه(یک نظم اجتماعی غیرقائم به شخص) منتقل کرده است.*
📖 *رک کتاب خشونت و نظم های اجتماعی:*
در این کتاب داگلاس نورث نشان می دهد که کل ماجرای توسعه این است که نظم اجتماعی قائم به صلاحدیدهای شخصی به نظم اجتماعی غیر قائم به شخص متحول بشود. پس نوآوری نهادی در بستر توسعه هم چنین خصیصه ای دارد.
✅ *این تجربه یکی از افتخارآمیزترین نوآوری‌های نهادی کاهنده هزینه مبادله در تاریخ اقتصاد نفتی ایران بوده است.*
✅ *مبنای این نوآوری نهادی در قانون اساسی:*
به ابتکار و ژرف‌اندیشی آیت الله شهید دکتر بهشتی هر مسئله‌ای که از کانال مجلس عبور می‌کند به لزوم شفاف می‌شود.
این ابتکار نهادی بزرگترین نوآوری نهادی است با بزرگترین قدرت توضیح دهندگی برای اینکه توضیح دهد که چرا ما توانستیم آن شرایط را آنقدر افتخارآمیز اداره بکنیم.
✅ *نوآوری نهادی موثر در افزایش شفافیت و کاهش فساد در دولت جنگ*
تا امروز تمام گزارش‌های رسمی که منتشر شده می‌گوید که از نظر فساد مالی دوره جنگ افتخارآمیزترین دوران تاریخ اقتصادی معاصر ایران است. خیلی‌ها این را نسبت می‌دهند به ویژگی های روانشناختی افراد و جوگیر بودن مردم که تازه انقلاب کرده بودند!
درحالی که پشتیبانی نهادی از این قضیه وجود داشت. وقتی که شما کانون اصلی توزیع رانت را شفاف می‌کنید این به صورت خود به خودی کل بدنه حکومت را در زمینه آسیب پذیری از رانت و فساد مربوط به نحوه توزیع عایدات نفتی واکسینه می‌کند.
🔻 *چرخش در الگوی اقتصاد سیاسی کشور و حذف این نوآوری نهادی از دوران پساجنگ:*
یکی از اولین تجدید نظرهایی که بعد از پایان جنگ اتفاق افتاد این بود که دولت آن تعهد به مجلس را از خودش سلب کرد و دوباره بودجه در کانال تخصیص های غیر شفاف رفت و یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین عوامل گسترش و تعمیق فساد در ایران هم همین مسئله بود.
📍نهاد کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه
🗓 ۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
شفقنا از مجازی دکتر فرشاد مومنی