🔵مفهوم‌شناسي «استبداد» و «استبداد ديني» در رساله تنبيه‌الامه و بررسي نسبت آن با حکمراني فقيهان 🔷مقاله انتشار يافته در نشريه علمي ـ پژوهشي «معرفت سياسي» 🔶چکيده: ميرزاي نائيني در رساله مهم تنبيه الامه، واژه‌هاي «استبداد» و «استبداد ديني» را در موارد متعدد استعمال کرده است. برخي مفسران تنبيه‌ الامه، به گونه‌اي، مفهوم اين دو واژه را از منظر نائيني بر حاکميت سياسي فقيهان تطبيق داده‌‌اند. نوشتار حاضر، با رويکرد تاريخي و روش تحليل محتوا، به بررسي انتقادي اين تفسير و نسبت مي‌پردازد. نتايج پژوهش بيانگر آن است که مفهوم عام و اصلي واژة «استبداد»، استقلال و انحصار است. از آنجا که استقلال و انحصار در نسبت با چيزي در نظر گرفته مي‌شود، معناي خاص استبداد، متعدد و شناور بوده است. مقصود نائيني از اين واژه، عمدتا، «ظلم به فرودست»، و مفهوم مورد نظر وي از «استبداد ديني»، «اقتدار عالمان ديني فاسد و دنياطلب» است. بر اين اساس، حکمراني فقيهانِ جامع‌الشرايط که عدالت ازشروط لازم و اصلي آنان است، فاصلة زيادي با اين دو مفهوم دارد. از سوي ديگر، قيد «اطلاق» در اصطلاح «ولايت مطلقه فقيه»، ‌ناظر به گسترده بودن اختيارات فقيهِ حاکم در چهارچوب شريعت جهت تأمين مصالح مردم، و نيز تقدم حکم اهم بر مهم هنگام تزاحم است. در نتيجه، اين اصطلاح، با مفهومي که نائيني از دو اصطلاحِ «استبداد»‌ و «استبداد ديني» اراده کرده، تفاوت بنيادين دارد. @andishkade_f_h 🌷🇮🇷 اندیشکده فقه حکومتی 🇮🇷 🌷