﷽📜درسی از قرآن کریم (منتخب صفحات ۲۴۱ و ۲۴۲) 👌عنوان: خود ستایی ممنوع 💎آیه: وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ (سوره یوسف آیه ۵۳) و من خود را تبرئه نمی کنم ؛ زیرا نفس، بسیار به بدی وا می دارد ؛ مگر این که پروردگارم رحمت آورد. به یقین ، پروردگار من بسیار آمرزنده و مهربان است . 🖋مقدمه پس از این که حضرت یوسف ع در زندان ، خواب پادشاه مصر را تعبیر کرد ، دستور آزادی او توسط پادشاه مصر صادر شد ، ولی وقتی فرستاده پادشاه نزد حضرت یوسف آمده حضرت یوسف برای حفظ عزت و اثبات بی گناهی خود درخواست کرد ماجرای زنان مصر که دست های خود را بریدند ، روشن شود. آن حضرت ، علت این درخواست را بیان کرده و می فرماید: این درخواست من ، به دلیل آن است که پادشاه مصر بداند من در غیاب او به او خیانت نکرده ام و بداند که خداوند مکر خائنان را هدایت نمی کند در ادامه کلام حضرت یوسف ع به این آیه می رسیم که مشتمل بر معارف بلند توحیدی است. 📋واژه ها: ما ابری: تبرئه نمی کنم ، بی گناه نمی دانم (فعل مضارع از ماده « برء» باب تفعیل) اماره: به شدت امر کننده (از ماده امر) بالسوء : بدی ، زشتی 📌نکات تفسیری ۱-خودستانی ممنوع حضرت یوسف ع که از انبیای مخلص و تجسم توحید است بعد از آن که می فرماید: « من در غیاب، به او خیانت نکردم» و بی گناهی خود را ثابت می کند ، بلافاصله برای دوری از خودستایی و این که کسی گمان نکند حضرت ، مستقل و بدون عنایت خداوند از این امتحان ، سربلند بیرون آمد می فرماید: « ما ابری نفسی ! من هرگز خودم را تبرئه نمی کنم » یعنی اگر من گفتم گناهی مرتکب نشده ام ، بدین منظور نیست که نفس خود را منزه و پاک جلوه دهم و بگویم: این من بودم که دامن به چنین خیانیت نیالودم، بلکه به این منظور بود که لطف و رحمت خدای را درباره خودم حکایت کرده باشم. با بیان فوق، روشن می شود حضرت یوسف با جمله « ما ابری نفسی» درصدد نیست بگوید من گناه کرده ام بلکه با توجه به عبارت « الا ما رحم» در مقام بیان این حقیقت است که اگر من مرتکب گناه نشده ام ، به دلیل توان شخصی نیست ، زیرا نفس هر کس و نیز نفس من ، ترغیب کننده به گناه و بدی است ، پس آلوده نشدن من به گناه ، به توفیق الهی و رحمت او بوده است . ۲-در قرآن کریم ، برای نفس مراحلی بیان شده است که عبارتند از : الف) « نفس اماره» که انسان را بسیار به سوی زشتی ها سوق می دهد و اگر با عقل و ایمان مهار نشود، انسان یکباره سقوط می کند در این آیه شریف ، به این مرحله اشاره شده و با تأکید فراوان بیان می کند که نفس آدمیان به جز در پرتو امدادهای الهی ، همواره آنان را به ارتکاب گناهان و بدی ها فرا می خواند . ب) « نفس لوامه» حالتی است که انسان خلافکار، خود را ملامت و سرزنش کرده و به توبه و عذرخواهی می پردازد و در سوره قیامت از آن یاد شده است . ج) « نفس مطمئنه » حالتی است که تنها در انبیاء اولیاء و تربیت شدگان آنان یافت می شود آنان از هر وسوسه و حادثه ای پیروزمندانه بیرون می آیند و دلبسته خدایند. در سوره فجر به این افراد اشاره شده است. ۳-امید به رحمت خداوند نفس اماره، انسان را پیوسته به گناه زشتی فرا می خواند ولی اگر کسی خود را در معرض رحمت خداوند قرار دهد، از شرّ نفس اماره در امان می ماند. اگر کسی بخواهد در معرض رحمت خداوند قرار گیرد . باید از خطاهای گذشته خود که حاصل تبعیت از نفس اماره است، استغفار کند و یقین بداند که خداوند او را آمرزیده و مورد رحمت خود قرار می دهد ، چرا که خداوند غفور یعنی بسیار بخشنده و رحیم یعنی بسیار مهربان است (ان ربی غفور رحیم) 📢پیام ها ۱-هرگز خود را به پاکی نستاییم و تبرئه نکنیم (ما ابری نفسی) ۲-انبیاء نیز همانند دیگران دارای کشش های نفسانی هستند (ما ابری نفسی ان النفس لاماره بالسوء ) ۳-خطر هوای نفس جدی است ، آن را ساده ننگرید (ان النفس لاماره بالسوء ) در ایه چهار تأکید به کار رفته است (ان لام تأکید، صیغه مبالغه و جمله اسمیه ) ۴-نفس ، خواهش خود را تکرار می کند تا انسان را گرفتار کند (لاماره) ۵-ترک گناه و پرهیز از بدی ها و آلودگی ها ، تنها با توفیق و امدادهای خداوند میسر است (ان النفس لاماره بالسوء الا ما رحم ربی) ۶-مربی ، باید رحمت و بخشش داشته باشد (ان ربی غفور رحیم) ۷-آمرزش گناهان و خطاهای انسان ها ، شرط شمول رحمت خداوند بر بندگان است (ان ربی غفور ر حیم) تقدم « غفور» بر« رحیم» گویای این نکته است که نخست باید از گناه پاک و مشمول غفران پروردگار شد، تا زمینه برای رحمت او فراهم گردد. 🗄 منبع: تفسیر همراه 🆔 @balaq_ir|بلاغ| balaq.ir