﷽📜درسی از قرآن کریم (منتخب صفحات ۲۷۹ و ۲۸۰) 👌عنوان: روز تعیین سرنوشت‌ها 💎آیه: «يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا وَتُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ» (نحل، آیه ۱۱۱) [یاد کن] روزی را که هر کس می آید، از خود دفاع می کند، و هر کس به آنچه انجام داده بدون کم و کاست پاداش می یابد و بر آنان ستم نمی‌شود. 🖋مقدمه هر کس از هر طبقه و نژاد، مسئول نفس خود و عمل خویش است. گروهی می پندارند بر اثر برتری نژادی موهوم و پیوند با خاندان ویژه ای، در آخرت نیز همچون دنیا در رفاه خواهند بود و اگر عذاب هم شوند چند روزی بیش معذب نیستند. خدای سبحان برای ابطال چنین پندارهایی می فرماید: قیامت مانند دنیا نیست؛ در قیامت هر شخص فقط مهمان عقیده و خلق و عمل خویش است و جز آن، چیزی در اختیار انسان نیست، تا با آن سودی کسب نماید یا ضرری را دفع کند. (برگرفته از تفسیر تسنیم) 📋واژه ها: تجادل: دفاع می کند (فعل مضارع از ماده جدل، باب مفاعله) توفی: بی کم و کاست به او داده می شود (فعل مضارع از ماده وفی، باب تفعیل) 📌نکات تفسیری ۱- دفاع بی نتیجه منحرفان در قیامت، برای نجات از چنگال عذاب خلافکاری‌های خود، گاه انحراف را به کلی منکر می شوند و می گویند: «والله ربنا ما کنا مشرکین»؛ به خدایی که پروردگارمان است سوگند! ما مشرک نبودیم (انعام آیه ۲۳)؛ اما هنگامی که می بینند این دروغ و حیله ها کارگر نیست، سعی می کنند گناه خود را به گردن رهبران گمراهشان بیندازند و می گویند: «ربنا هولاء أضلونا فآتهم عذابا ضعفا من النار»؛ خدایا اینها بودند که ما را گمراه کردند، عذاب آنها را دو چندان کن. حتی گاه می گویند: «و سهم عذاب ما را به آنها بده» (اعراف آیه ۳۸)؛ اما این دست و پا زدن ها بیهوده است. آنجا نتیجه اعمال هر کس بی کم و کاست به او داده می شود.: و توفی کل نفس ما عملت؛ و به هیچ کس کمترین ستمی نمی شود. (تفسیر نمونه، ج۱۱،ص۴۲۲) ۲- تنهایی انسان در قیامت در این آیه، دو نکته اشاره شده است: اول اینکه هیچ کس در قیامت از شخص دیگر دفاع نمی کند؛ بلکه تنها و تنها به دفاع از خود مشغول است. دیگر مجالی برایش نمی ماند که به غیر خود بپردازد و غم دیگری را بخورد. در آیات دیگر نیز به این نکته اشاره شده است؛ مانند «یوم لا یغنی مولی عن مولی شیئا»؛ روزی که هیچ دوستی به درد دوستی نمی خورد. (دخان آیه ۴۱). و نیز آیه «یوم لا ینفع مال و لا بنون»؛ روزی که مال و فرزندان سودی نمی بخشد. (شعراء آیه ۸۸) نکته دوم اینکه دفاعی که هر کس از خودش می کند، سودی ندارد و آنچه را که سزاوار او است، از او دور نمی کند؛ برای اینکه سزایی که به او می دهند، خود عمل او است و معنا ندارد که نسبت عمل کسی را از او سلب کنند و اینگونه سزا دادن هیچ شائبه ظلم ندارد.(ترجمه المیزان، ج۲۴، ص۲۸۷و۲۸۸) ۳- گسستن روابط اجتماعی نظام حسابرسی آخرت، فردی است و روابط اجتماعی اعم از خانواده یا جامعه آن جا حاکم نیست؛ از این‌رو قرآن کریم گسستن روابط اجتماعی را به ترتیب در چند مرحله چنین اعلام می کند. ۱. ناقع نبودن اعضای خانواده و افراد خاندان برای یکدیگر: «لن تنفعکم ارحامکم و لا اولادکم»؛ هرگز بستگان و فرزندان سودی به حالتان نخواهند داشت. (ممتحنه، آیه ۳) ۲. فرار افراد خانواده از یکدیگر: «یوم یفرّ المره من أخیه و امه و ابیه و صاحبته و بنیه»؛ آن روز، انسان از برادر خود و از مادر و پدرش و زن و فرزندش می گریزد. (عبس آیه ۳۴-۳۶) این فرار، یا برای آن است که از او استمداد نشود، زیرا هر کس گرفتار کار خویش و به جدال به نفع خود سرگرم است یا برای ظهور عداوت است، چون دوستان غیر متقی در قیامت دشمنان یکدیگر خواهند شد؛ «الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین»؛ آن روز، دوستان دشمنان یکدیگرند، مگر پرهیزکاران. (زخرف آیه ۶۷) یا برای رهایی از شرمندگی است. ۳. نافع نبودن هیچ کس برای کس دیگر که هرگونه روابط اجتماعی، و منطقه ای را شامل می شود: «وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ»؛ از روزی بترسید که کسی مجازات دیگری را نمی پذیرد و نه از او شفاعت و نه غرامت پذیرفته و نه یاری می شوند. (بقره آیه ۴۸) تبصره: آیاتی که به طور کلی شفاعت را نفی می کند اشاره به این مطلب است که شفاعت‌های بی حد و مرزی که برخی به آن قائلند یا شفاعت موجوداتی که قدرت شفاعت را ندارند از جمله بت ها مردود است و گرنه آیات بسیاری در قرآن کریم است که شفاعت را با شرایط صحیح آن تایید می کند. البته این در مواردی است که خداوند اذن دهد و اذن خداوند، بر اساس ضوابط و شرایط مشخص و قانونمند است. (زمر آیه ۴۴، بقره آیه ۲۵۵، سبأ آیه ۲۳، انبیاء آیه ۲۸، مریم آیه ۸۷) 📢پیام ها ۱- قیامت، فراگیر است و همه انسانها در آن روز حاضر می شوند.(تفسیر نور، ج۶،ص۴۶۳) ۲- انسان در قیامت همه چیز و ه