﷽📜 هر روز یک درس از قرآن کریم ۱۸۸
📖 درس امروز منتخب صفحات ۳۷۵ و ۳۷۶
👌عنوان: مراحل تبلیغ
💎آیه: «وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ»؛ (شعراء، آیه ۲۱۴)
و به خویشان نزدیک تر خود ، اخطار کن
🖋مقدمه
پیامبر اکرم ص در سال سوم بعثت ، با نزول این آیه ، مأمور ابلاغ دعوت خانوادگی شد. تا آن زمان دعوت مخفیانه انجام می گرفت . پس از این امر ، حضرت بستگان نزدیک خویش را به خانه ابوطالب دعوت کرد و حدود چهل نفر از بستگان و نزدیکان پیغمبر ص آن جا حضور یافتند. پس از صرف غذا ، هنگامی که حضرت می خواست وظیفه خود را ابلاغ کند ، ابولهب با گفته های خود ، زمینه را از بین برد، فردای آن روز ، حضرت آن ها را دوباره به غذا دعوت کرد . بعد از صرف غذا ، آن ها را به دین اسلام و توحید دعوت کرد و در پایان فرمود: « کدام یک از شما مرا در این کار یاری خواهید کرد ، تا برادر و وصی و جانشین من باشد؟» حضرت ، سه بار کلامش را تکرار فرمود و در هر بار ، فقط علی ع که نوجوانی پرشور و از همه کوچک تر بود ، برخاست و عرض کرد : « ای پیامبر خدا ! من در این راه ، یار و یاور توأم » پیامبر ص هم دست بر گردن علی ع نهاد و فرمود: ان هذا اخی و وصیی ، و خلیفتی فیکم فاسمعوا له و اطیعوه » جمعیت با خنده تمسخر آمیزی جلسه را ترک کرده به ابوطالب طعنه می زدند که تو را مطیع پسرت کرد. از این قضیه با حدیث « یوم الدار» یا حدیث « منزلت» یاد می کنند.
📋واژه ها:
أنذر: بترسان (فعل امر از ماده « نذر» باب افعال )
عشیره : خویشان ، وابستگان
أقربین : نزدیکان نسبی (از ماده قرب )
📌نکات تفسیری
۱-اصلاحات را از کجا باید آغاز کرد؟
با نگاه به این آیه شریف و آیات قبل و بعد آن ، متوجه می شویم هر کار اصلاحی را باید اول از خود آغاز کرد. بعد به اصلاح فامیل و اطرافیان و اصلاحی را باید اول از خود آغاز کرد . بعد به اصلاح فامیل و اطرافیان و اجتماعات بزرگ تر اقدام کرد. اگر خودمان را نسازیم ، نمی توانیم دیگران را بسازیم و اصلاح کنیم ، لذا معلمان دینی که خودشان عمل کننده هستند ، قطعا موفق تر از دیگران خواهند بود . بدون شک برای اقدام به یک برنامه انقلابی گسترده ، باید از حلقه های کوچکتر و فشرده تر آغاز کرد. چه بهتر این که پیامبر نخستین دعوت خود را از بستگانش آغاز کند که هم به خوبی از سوابق او مطلعند و به سبب محبت خویشاوندی ، سخنان او را بهتر از دیگران گوش می دهند و هم از انتقام خصمانه و کینه توزی دورترند؛ لذا اولین مرحله دعوت عمومی او ، از بستگان نزدیک شروع شد .
۲-پیشتازی در گرایش به حق و قانون الهی
این امر الهی در آیه نشانگر آن است که پیغمبر اکرم ص هیچ گونه ملاحظه کاری و سازشکاری با هیچ کس ندارد. حتی بستگان مشرک خود را نه تنها از دعوت به سوی توحید و حق و عدالت استثناء نمی کند ، بلکه آغاز تبلیغ خود را باید از نزدیکان و قوم و خویش خود آغاز کند. اگر شرک و بت پرستی بد است ، اگر دروغ و حرام خوری گناه است ، باید برای همه باشد و اگر خدا پرستی و توحید، صداقت ، پاکدامنی ، تقوا و طهارت ، راه سعادت است ، باید برای همه چنین باشد این خود دلیلی است بر حقانیت دین اسلام و قرآن و پیغمبر ، پس باید از اندازه های او ترسید و تقوا پیشه کرد و به بشارت های او امیدوار بود ؛ چرا که او برای همه بشیر است و نذیر، (انا ارسلناک بالحق بشیرا و نذیرا) ما تو را به حق ، برای بشارت و بیم دادن فرستادیم )
۳-تبلیغ و مراحل آن
هر کار فرهنگی و تبلیغی ، بدون برنامه ریزی و بدون رعایت مراحل آن به مقصود و نتیجه نخواهد رسید. خداوند ، در بخش انتهایی سوره ، برنامه و خط و مشی پیامبر اسلام ص را ضمن پنج دستور مشخص می کند که این مراحل پله کانی است :
الف) قبل از هر چیز ، شخص پیامبر ص را به اعتقاد هر چه راسخ تر به توحیدی که ریشه دعوت همه پیامبران است فرا می خواند (فلا تدع مع الله الها اخر فتکون من المعذبین ) هیچ معبودی را با خداوند مخوان که عذاب خواهی شد.
ب) مرحله ای فراتر و آن ، دعوت خویاشن است که آیه مورد بحث ما است .
ج) با محبت و تواضع ، از مومنانی که از تو پیروی می کنند ، استقبال کن « واخفض جناحک لمن اتبعک من المومنین» بال و پر خود را برای آن ها بگستر این تعبیر ، کنایه از تواضع همراه محبت و مهر و ملاطفت است.
د) موضع گیری برابر مخالفان « فان عصوک فقل انی بری ء مما تعملون ؛ اگر آن بستگان دعوت شده به مخالفت برخاستند ، نگران نباش و به آن ها بگو: من از کار شما بیزارم»
هـ) برای تکمیل برنامه های گذشته ، بر خداوند عزیز و رحیم توکل کن « وتوکل علی العزیز الرحیم؛ همان خداوندی که زحمات تو را می بیند و از قیام و سجده و حرکت و سکون تو با خبر است و صدای تو را می شنود . آری ؛ بر خدایی توکل کن که از خواسته ها و نیازهای خلق آگاه است ( انه هو السمیع العلیم)
📢پیام ها
۱-ارشاد و تبلیغ ، هم باید با صراحت و سوز باشد و هم روابط فامیلی مانع از آن نباشد (و