﷽📜درسی از قرآن کریم(منتخب صفحات ۱۴۹ و ۱۵۰) 👌عنوان: جزای اعمال نیک و بد 💎آیه: " مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ"؛ انعام، ۱۶۰ هر کس کار نیکی به جا اورد ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس کار بدی انجام دهد جز به مانند آن کیفر نخواهد دید و ستمی بر آنها نخواهد شد. 🖋مقدمه : لا تقربوا الفواحش به گناهان بزرگ نزدیک نشوید. در آیه دیگر زنا را از جمله فاحشه ها داشته است (ولاتقربوا الزنی انه کان فاحشه و ساد سبیلا ) این قبیل گناهان به گونه ای هستند که اگر کسی به آن نزدیک شد بازگشت از آن بسیار دشوار و گاه امکان ناپذیر است. بنابریان بایستی از این گناهان فاصله گرفت و گرنه نزدیک شدن همان و گرفتاری در دام گناهان همان تشویق و تنبیه دو عامل مهم در تربیت به شمار می روند در سامانه های بشری نوعاً اصل بر تنبیه و جریمه است و کمتر از تشویق استفاده می شود. ولی خداوند برنامه متفاوتی را برای تشویق و تنبیه ارائه می فرماید که در این آیه آن را مطالعه خواهیم کرد. 📋واژه ها: حسنه : نیکی (از ماده حسن) سیئه: بدی (از ماده سوء ) لایجزی : جزا داده نمی شود (فعل مضارع منفی از ماده « جزی» باب افعال ) 📌نکات تفسیری ۱-منظور از « من جاء بالحسنه و من جاء بالسیئه ) چیست؟ منظور از کلمه جاء این است که عمل را تا صحنه قیامت بیاورد. چه بسا نیکی هایی که با ریا و عجب و گناهان دیگر ، محو و حبط شود: (اولئک الذین لیس لهم فی الاخره الا النار و حبط ما صنعوا فیها و باطل ما کانوا یعملون « آن ها در آخرت جز آتش (سهمی) نخواهند داشت و آنچه را در دنیا (برای غیر خدا) انجام دادند برباد می رود و آنچه عمل می کردند باطل و بی اثر می شود. در نقطه مقابل نیز چه بسا گناهانی که با توبه، محو شده یا به نیکی تبدیل شود: (یبدل الله سیئاتهم حسنات) یا مورد عفو قرار گیرد: (یعفو عن کثیر) پس عملی ملاک است که به صحنه قیامت آورده شود. منظور از حسنه هر کار خوب است کوچک باشد یا بزرگ و مراد از « سیئه » هم هر کار بدی است صغیره باشد یا کبیره. ۲-پاداش انفاق سوال: خداوند در آیه ۲۶۱ سوره بقره پاداش بعضی از اعمال ، مانند انفاق را هفتصد برابر بلکه بیشتر ذکر کرده و در آیه ۱۰ سوره زمر اجر و پاداش نیکوکاران را بی حساب بیان کرده و در این آیه ، اجر و پاداش را ده برابر ذکر کرده است آیا این آیات با هم اختلافی دارند؟ پاسخ: این آیات با یکدیگر اختلافی ندارند زیرا مراتب مختلف انفاق را می رساند بعضی انفاق ها پنهانی است و برخی آشکار (و ینفقوا مما رزقناهم سرا و علانیه) بعضی انفاق ها حلال و طیب است و بعضی انفاق ها حلال است ولی طیب نیست (انفقوا من طیبات ما کسبتم) برخی اتفاق ها در شرایط عادی است ولی بعضی در شرایط سخت است (او اطعام فی یوم ذی مسغبه) برخی انفاق ها به مورد است و به دست نیازمند واقعی می رسد ولی برخی دیگر چنین نیست. بعضی انفاق ها بدون اسراف و سخت گیری و از روی اعتدال است ولی بعضی انفاق ها همراه با اسراف و سخت گیری است (والذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما) بعضی انفاق ها از روی میل است ولی بعضی انفاق ها از روی اکراه است (قل انفقوا طوعا او کرها ...) پس به سبب وجود مراتب مختلف در عمل ، ثواب های مختلفی هم برای آن مقرر است . ۳- حداقل پاداش نیکوکاران حداقل پاداشی که به نیکوکاران عطا می شود ، ده برابر است مانند شخصی ممتاز که علاوه بر حقوق ثابت برای تشویق جایزه و پاداش ویژه ای هم به او می دهند. از امام صادق ع نقل شده است که فرمود: وقتی آیه« من جاء بالحسنه فله عشر امثالها» نازل شد رسول خدا ص عرضه داشت: « پروردگارا! اجر امت مرا بیشتر کن » خدای سبحان این آیه را نازل کرد: « من ذاالذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له اضعافا کثیره» رسول خدا ص فهمید منظور از کلمه « کثیر» دردادگاه عدل الهی ، عددی است که از شمارش بیرون و بی انتها است. امام ششم از حضرت سجاد ع نقل می کند که می فرمود: « وای بر کسی که غلبه کند آحاد او بر عشراتش ! گفته شد که این معنا چگونه باشد؟ فرمود: آیا نشنیدی که خداوند متعال می فرماید: « من جاء بالحسنه فله عشر امثالها و من جاء بالسیئه فلا یجزی الا مثلها) یک عمل نیکو چون انجام داده شود ، برای صاحبش ده مقابل پاداش نوشته می شود و چون عمل بدی انجام بگیرد یک جزا داده خواهد شد . پس پناه می بریم به خداوند متعال از اینکه در یک روز ده عمل زشت صورت گیرد و در مقابل آنها یک عمل نیکو نباشد و سیئات او بر حسناتش غلبه کند. 📢پیام ها ۱-در شیوه تربیتی اسلام ، تشویق ده برابر تنبیه است (عشر امثالها) ۲-تشویق چند برابر ، ظلم نیست ولی کفر بیش از حد ظلم است (فلا یجزی الا مثلها) ۳-خداوند در پاداش با فضل خود رفتار می کند ولی در کیفر با عدل (عشر امثالها ... الا مثلها) ۴-عمل انسان ، همیشه و همه جا