پشت پرده پروژههای جدید منطقهای نشان میدهد که بسیاری از همسایگان ایران با سرعت در حال اجرای طرحهایی هستند که هدف اصلی آنها کاهش نقش ایران در ترانزیت بینالمللی است.
نمونههایی از این پروژهها عبارتاند از:
بندر فاو عراق به ترکیه: مسیری که میتواند جایگزین بندرعباس برای اتصال به ترکیه و اروپا شود.
مسیر آیمک: طرحی که امارات را از طریق عربستان به مدیترانه متصل میکند، بدون نیاز به عبور از خاک ایران.
بندر گوادر پاکستان: پروژهای برای اتصال به افغانستان و آسیای مرکزی که رقیب مستقیم بندر چابهار ایران خواهد بود.
کریدور زنگزور: نوار باریکی از خاک ارمنستان که نخجوان را از جمهوری آذربایجان جدا میکند. تا پیش از این، آذربایجان مجبور بود برای دسترسی به نخجوان از ایران عبور کند؛ اما اکنون با توافق میان آمریکا، ارمنستان و آذربایجان، این کریدور بهطور مستقیم باکو را به نخجوان وصل خواهد کرد. این مسیر تنها یک جاده نیست؛ بلکه حذف ایران از بخشی از شاهراه ترانزیتی اوراسیا و ایجاد مسیر جایگزین برای «راه ابریشم» بدون حضور ایران است.
در مقابل، ایران هنوز نتوانسته پروژههای داخلی خود را تکمیل کند. برای نمونه، مسیر ریلی ۱۶۴ کیلومتری رشت–آستارا که نقش حیاتی در اتصال ایران به قفقاز و روسیه دارد، پس از ۲۰ سال همچنان نیمهتمام مانده است.
اگر این پروژههای رقیب به سرانجام برسند، ایران از بخش بزرگی از درآمد و نفوذ ترانزیتی محروم خواهد شد؛ موضوعی که میتواند شرایط اقتصادی کشور را دشوارتر کند.