💠 دانشگاه، مسئولی!
📌 مسئولیت پذیری اجتماعی؛ راهی برای برون رفت از بحران هویتِ دانشگاه امروز
🔸 دانشگاهِ امروز در مواجهه و تعامل با سایر ارکان جامعه و کشور از جهت کارکردی و ایفای نقشِ حقیقی، مؤثر و هم‌افزا دچار مسئله و ابهامات جدی است. شاید بتوان گفت آنچه در نظرگاه جامعه‌ی ایران تا حد زیادی هویت دانشگاه را رقم می‌زند، در مرحله‌ی اول عمدتاً محلی برای صدور مدرک بوده که در جامعه‌ی مدرک‌زده‌ی ایران کارکردهای بخصوص خود را دارد. در کنار این امر و در مرحله‌ی بعد نیز خصوصاً در دانشگاه‌های نخبگانی، متأسفانه بعضاً دانشگاه پایگاهی تلقی می‌شود برای فراهم سازی مقدمات مهاجرت به خارج از کشور!
🔹 ناگفته پیداست این امور نمی‌توانند هویتی قابل پذیرش و پایدار را در جامعه رقم زنند و این‌جاست که بحران هویت دانشگاه شکل می‌گیرد. آنچه می‌تواند راهی برای خروج از این بحران بگشاید، چیزی نیست جز تعریف نقش حقیقی در پاسخ به مسائل واقعی جامعه. در این بین بنظر می‌رسد توجه به مقوله‌ی مهم مسئولیت اجتماعی دانشگاه به عنوان یک نقش محوری و کارکرد رکنی می‌تواند مسیر نیل به بازیابی هویتی دانشگاه را هموار سازد.
🔸 در این نگاه دانشگاه به عنوان نهاد علم، نقش آموزش و تولید علم نافع و مسئله‌گشا و تربیت انسان‌های حل‌کننده‌ی مسائل حقیقی جامعه را بر عهده خواهد داشت.
هرچند دانشگاه علاوه بر آموزش، پژوهش و انسان‌سازی در راستای حل مسائل واقعی، می تواند به طور مستقیم‌تری نیز درگیر مسائل عینی جامعه بشود که اتفاقاً مسئولیت اجتماعی دانشگاه در معنا و تعریف خاص خود نیز نوعاً در این مورد به کار می رود؛ اما امر بسیار مهم و قابل توجه در اینجا، توجه به تاثیر جدی شدنِ مسئولیت اجتماعی به معنای خاص آن در دانشگاه بر سایر ارکان آن مثل آموزش، پژوهش و انسان‌سازی خواهد بود.
🔹 دانشگاه به عنوان یک محیط علمی و انسانی وقتی در تماس نزدیک و محسوس‌تری با مسائل عینی جامعه قرار گرفت، خواه‌نا‌خواه به مرور آموزش، پژوهش و انسان‌سازی‌اش نیز از این فضا متأثر شده و رنگ و جهتی متناسب با مسائل واقعی جامعه پیدا خواهد کرد. استادی که در کنار تدریس متعارف خود در تماس نزدیک و جدی با مسائل واقعی قرار دارد، در درسی که آموزش می‌دهد، در پایان‌نامه‌ای که تعریف می‌کند و مجموعاً در اثر تربیتی که بر دانشجوی خود می‌گذارد قابل مقایسه نخواهد بود با استادی که کاملاً با مسائل حقیقی کشور بیگانه است. دانشجویی هم که از ابتدا خود را در معرض و درگیر با مسائل حقیقی می‌بیند در نهایت طور دیگری در دانشگاه تربیت خواهد شد.
🔸 امروز که بسیاری از آسیب‌های فرهنگی و اخلاقی در دانشگاه باعث نگرانی دلسوزان این نهاد گشته، جای توجه دارد که به جای بسیاری از فعالیت‌های مرسوم فرهنگی و برخوردهای سلبی، اگر اهتمامی شود تا با بسترسازی برای پررنگ شدن مسئولیت اجتماعی دانشگاه، استاد و دانشجو خود را درگیر مسائل حقیقی ببینند، بطور طبیعی و خودکار بسیاری از مشکلات و آسیب‌های درون دانشگاه نیز حل خواهد شد.
🔹 دانشگاه مسئولیت‌پذیر، دانشگاه اخلاقی است؛ چرا که به جای محوریت قراردادن منفعت‌های شخصی، نفع اجتماعی را محور قرار داده که بدین واسطه بسیاری از آسیب‌ها را درون خود هضم خواهد کرد. البته جای تذکر دارد که خدمت به جامعه و محور شدن مسئولیت اجتماعی لزوماً در تنافی با نفع شخصی ولو در معنای مادی آن هم نیست، بلکه محور بودن آن را کنار می‌زند. دانشگاهِ مسئول در مقابل جامعه، اولین و پرسودترین تقاضای بازار را محور کنش‌های خود قرار نداده بلکه تعامل با بازار را نیز با لحاظ مسئولیت اجتماعی خود دنبال می کند.
مسئولیت اجتماعی علاوه بر اخلاقی بودن، یک امر عدالت‌گرا نیز هست، علم را از انحصار و نفع رساندن به یک گروه خاص خارج کرده، تلاش می‌کند با به جریان انداختن آن در خدمت به جامعه، منافع علم را متوجه عموم اجتماع کند.
در این زمینه گفتنی‌های زیادی هست، خصوصاً در رابطه با آنچه در واقعیت امروز دانشگاه در نسبت با این مقوله جریان دارد و آنچه نهاد دانشگاه برای تحقق و شکوفایی این امر می‌تواند و باید دنبال کند؛ که خود موضوعات مهم و مجزایی هستند که پرداختن به آن‌ها در این مقال نگنجد.
⏪ ادامه دارد...
ℹ️ @Paad_ir