برجام یک توافق سیاسی بود، نه معاهده حقوقی بینالمللی:
دولت روحانی به صراحت اعلام کرد که برجام "توافقنامهای سیاسی" است و "نیازی به تصویب مجلس" ندارد. همین مسئله باعث شد هیچ لایحهای برای بررسی برجام به مجلس ارائه نشود. این برخلاف رویهی معمول در مورد توافقنامههای بینالمللی است که طبق اصول حقوقی، باید به تصویب مجلس برسند (اصل ۷۷ قانون اساسی).
چه چیزی در مجلس تصویب شد؟
مجلس دهم، تحت ریاست علی لاریجانی، در مهرماه ۱۳۹۴ نه خود برجام، بلکه یک "قانون سهبندی" با عنوان:
"قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام"
را در عرض ۲۰ دقیقه تصویب کرد که صرفاً چارچوبهایی کلی برای اجرای برجام مشخص میکرد.
شورای نگهبان چه کرد؟
شورای نگهبان هم این قانون سهبندی را تأیید کرد، نه متن توافق برجام را. بنابراین نه متن برجام در مجلس به رأی گذاشته شد، نه در شورای نگهبان بررسی حقوقی شد.
اشتباه رایج عمومی و فریب افکار عمومی:
بسیاری از مردم به اشتباه فکر میکنند برجام رسماً در فرآیند تصویب قوانین، مثل سایر معاهدات بینالمللی، بررسی و تصویب شده است؛ درحالیکه عملاً اینطور نبود. برخی اصلاحطلبان یا حامیان دولت وقت هم بهصورت مغالطهآمیز سعی دارند این تصور غلط را جا بیندازند که انگار برجام یک روند قانونی کامل را طی کرده و مجلس آن را تصویب کرده است.
نقش جریانهای سیاسی:
✅ دولت روحانی با ظرافت حقوقی و بازی با واژگان، عملاً مسئولیت حقوقی اجرای یک توافق پرهزینه را از دوش خود برداشت.
✅ برخی از مخالفان برجام نیز، بهجای روشنگری دقیق حقوقی، صرفاً به مخالفتهای احساسی یا شعاری بسنده کردند و این خطای راهبردی باعث شد بخشی از مردم همچنان گمان کنند برجام مسیر کامل قانونی را طی کرده است.
✅ اصلاحطلبان و رسانههایشان، بارها تلاش کردند تصویب (قانون اجرای برجام) را بهمثابه تصویب خود برجام جا بزنند، تا ناکامیها و هزینههای آن را به گردن نهادهای دیگر بیندازند.
برای مشاهده جزئیات کامل قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» (مصوب ۲۱ مهر ۱۳۹۴)، میتونی به سامانه قوانین و مقررات مجلس شورای اسلامی مراجعه کنی.
مجلس