علم به گناه سؤال: این که مستحب است در آداب دعا و توبه قبل از این که شروع کند، گناهانش را یکی یکی به‌یاد بیاورد برای خدا بشمارد، این چه اثر تربیتی دارد؟ پاسخ: اثرش این است که برای انسان ابتهال می‌آورد. انسان می‌بیند خودش گناه کرده است و شرمنده می‌شود؛ لذا بیشتر و دقیق‌تر توبه می‌کند تا هیچ گناهی نکند؛ لذا امتیازش زیاد است. سؤال: قبلاً فرموده‌اید: بعضی از گناهان انسان را بیش از شصت سال عقب می‌اندازد؛ آن‌ها چه گناهانی هستند و راه علاجشان چیست؟ پاسخ: مقصود ماهیت گناه نیست. گاهی اثر یک گناه خیلی بد و سخت است و گاهی نه. به شرایط طرف بستگی دارد. گاهی انسان به کسی ظلم می‌کند که شرایطی دارد که اگر این ظلم نسبت به شخصی که آن شرایط را ندارد، انجام بگیرد، آن اثر را ندارد؛ مثلاً این فرد خرد می‌شود و ضایع می‌شود و همه چیزش را از دست می‌دهد؛ اما دیگری طوریش نمی‌شود، این‌ها اثر می‌گذارد. سؤال: آیا درست است می‌گویند که بعضی از گناهان را وقتی انجام دادی تا آخر عمر توفیق توبه پیدا نمی‌کنی؟ پاسخ: نه؛ چنین گناهی نداریم. هر گناهی بکنید، درِ توبه باز است. از بت‌پرست‌ها بدتر که نداشته‌ایم. آن‌ها انسان کشته بودند؛ دزدی کرده بودند؛ زنا کرده بودند و هر کاری که بگویی، کرده بودند؛ حرام‌زاده هم بودند؛ اما انسان خوبی شدند. اگر توبه کنیم، درست است. اگر عقل کار کند و انسان را وادار به توبه کند، کار تمام می‌شود. کانال اطلاع رسانی مدرسه علمیه معصومیه: @masoumieh_ir