آنچه انسان را از مراجعه به طبيب بى... الخصال عن الأصبغِ بنِ نُباتةَ : قالَ أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام للحَسَن ابنه عليه السلام : يا بُنَيَّ ، أ لا اُعَلِّمُكَ أربَعَ خِصالٍ تَستَغنِي بها عنِ الطِّبِّ ؟ فقالَ : بلى يا أميرَ المؤمنينَ، قالَ : لا تَجلِسْ على الطَّعامِ إلاّ و أنتَ جائعٌ، و لا تَقُمْ عنِ الطَّعامِ إلاّ و أنتَ تَشتَهِيهِ، و جَوِّدِ المَضغَ، و إذا نُمتَ فَاعرِضْ نَفسَكَ على الخَلاءِ، فإذا استَعمَلتَ هذا استَغنَيتَ عنِ الطِّبِّ .[الخصال : 229/67 .] الخصال ـ به نقل از اصبغ بن نباته ـ : امام على عليه السلام در سفارشى به فرزند خود حسن عليه السلام فرمود: فرزندم! آيا چهار نكته به تو نياموزم كه با رعايت آنها از طبيب بى نياز شوى؟ عرض كرد : چرا ، اى امير مؤمنان . حضرت فرمود : تا گرسنه نشده اى بر سر سفره غذا منشين و هنوز اشتها دارى از سر سفره برخيز و غذا را خوب بجو و قبل از خوابيدن، قضاى حاجت كن . اگر اين نكات را رعايت كنى ، از مراجعه به طبيب بى نياز مى شوى .

قال الصادق عليه السلام: (در جواب طبیب هندی) دَاوِي ‏الْحَارَّ بِالْبَارِدِ وَ الْبَارِدَ بِالْحَارِّ وَ الرَّطْبَ بِالْيَابِسِ وَ الْيَابِسَ بِالرَّطْبِ وَ أَرُدُّ الْأَمْرَ كُلَّهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَسْتَعْمِلُ مَا قَالَهُ رَسُولُهُ صلی علیه و آله وَ أَعْلَمُ أَنَّ الْمَعِدَةَ بَيْتُ الدَّاءِ وَ الْحِمْيَةَ هِيَ الدَّوَاءُ وَ أُعَوِّدُ الْبَدَنَ مَا اعْتَاد فَقَالَ الْهِنْدِيُّ وَ هَلِ الطِّبُّ إِلَّا هَذَا فَقَالَ الصَّادِقُ عليه السلام أَ فَتَرَانِي عَنْ كُتُبِ الطِّبِّ أَخَذْتُ قَالَ نَعَمْ قَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا أَخَذْتُ إِلَّا عَنِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ. امام صادق علیه السلام در جواب طبیب هندی که شما از طب چه جیزی میدانید؟فرمودند ما مداوا می‌کنیم گرمی را به سردی و سردی را به گرمی؛ رطوبت را به خشکی و خشکی را به رطوبت،وتمام امور را به خدای متعال می‌سپاریم وقانونی را به کارمی‌بندیم که رسول خدا(حضرت محمد صل الله علیه واله) فرمودند که بدانید وآگاه باشید که معده خانه تمام درد هاست و پرهیز بهترین دارواست و بدن را هم تا جایی که عادت پذیر است عادت می‌دهیم(تا مانند درخت بیابان گردد که تحمل بی آبی وگرمای شدید ویا سرماس شدید را دارد نه مانند درخت کنار رودخانه که ضعیف است متحمل بی آبی وگرما وسرمای شدید را ندارد.)طبیب هندی با تعجب گفت آیا طب غیر از این است (شما که کل طب را در پند کلمه خلاصه کردی پس شما از اساتید طب هستید) امام فرمودند آِا عقیده وباورت این است که این علوم را از کتب طب آموخته ام طبیب هندی گفت بله حتما همین است امام فرمودند خیر به خدا قسم این علوم را دریافت نکردم مگر از خداوند سبحان.

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام لِلْحَسَنِ أَ لَا أُعَلِّمُکَ أَرْبَعَ خِصَالٍ تَسْتَغْنِی بِهَا عَنِ الطِّبِّ قَالَ بَلَى قَالَ لَا تَجْلِسْ عَلَى الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ جَائِعٌ وَ لَا تَقُمْ عَنِ الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ تَشْتَهِیهِ وَ جَوِّدِ الْمَضْغَ وَ إِذَا نِمْتَ فَاعْرِضْ نَفْسَکَ عَلَى الْخَلَاءِ فَإِذَا اسْتَعْمَلْتَ هَذَا اسْتَغْنَیْتَ عَنِ الطِّبِّ وَ قَالَ إِنَّ فِی الْقُرْآنِ لَآیَةً تَجْمَعُ الطِّبَّ کُلَّهُ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا - بحار ج59 ص 267 ) چرا؟ چون معده خانه دردهاست ( وَ قَالَ : الْمَعِدَةُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَةُ رَأْسُ کُلِّ دَوَاءٍ وَ أَعْطِ کُلَّ نَفْسٍ مَا عَوَّدَتْهَا - بحار ج 59 ص 290 نیز وَ أَعْلَمُ أَنَّ الْمَعِدَةَ بَیْتُ الدَّاءِ وَ أَنَّ الْحِمْیَةَ هِیَ الدَّوَاءُ وَ أُعَوِّدُ الْبَدَنَ مَا اعْتَادَ فَقَالَ الْهِنْدِیُّ وَ هَلِ الطِّبُّ إِلَّا هَذَا( بحار ج 58 ص307) وَ رُوِیَ لَا تَأْکُلْ مَا قَدْ عَرَفْتَ مَضَرَّتَهُ وَ لَا تُؤْثِرْ هَوَاکَ عَلَى رَاحَةِ بَدَنِکَ وَ الْحِمْیَةُ هُوَ الِاقْتِصَادُ فِی کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ أَکْمَلُ الطِّبِّ الْأَزْمُ وَ هُوَ ضَمُّ الشَّفَتَیْنِ وَ الرِّفْقُ بِالْیَدَیْنِ وَ الدَّاءُ الدَّوِیُّ إِدْخَالُ الطَّعَامِ عَلَى الطَّعَامِ وَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا لَزِمَتْکَ الصِّحَّةُ فَإِذَا أَحْسَسْتَ بِحَرَکَةِ الدَّاءِ فَاحْسِمْهُ بِمَا یَرْدَعُهُ قَبْلَ اسْتِعْجَالِهِ - مستدرک‏ الوسائل ج16 ص 453) ) ویکی از اسرار فلینظرالانسان الی طعامه ( عبس/24 ) همین است چراکه با میانه روی درخوردن بدن سالم و راست ودرست خواهدشد ( َ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام أَنَّهُ قَالَ لَوِ اقْتَصَدَ النَّاسُ فِی المَطْعَمِ لَاسْتَقَامَتْ أَبْدَانُهُمْ بحار 59 ص 266)

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَ مَنْ ظَهَرَتْ صِحَّتُهُ عَلَى سُقْمِهِ فَشَرِبَ الدَّوَاءَ فَقَدْ أَعَانَ عَلَى نَفْسِهِ - بحار ج 59 ص 65 نیز: غررالحکم 11180- رب داء انقلب دواء 11181- ربما کان الداء شفاء 11182- ربما کان الدواء داء دراین مورد بخصوص باید به زکام توجه کرد که امان ازجذام خوانده شده و در روزگارما افراد سریعا دنبال درمان سرماخوردگی ساده ای هستند که تحمل آن و کمی استراحت ورعایت نکات بهداشتی بهترازهرچیز دیگر است : 1) رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ( صلی الله علیه و آله وسلم) أَنَّهُ قَالَ الزُّکَامُ جُنْدٌ مِنْ جُنُودِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَبْعَثُهُ عَلَى الدَّاءِ فَیُنْزِلُهُ إِنْزَالًا ؛ 2) عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله وسلم ) قَالَ لَا تَکْرَهُوا أَرْبَعَةً فَإِنَّهَا لِأَرْبَعَةٍ الزُّکَامَ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ وَ لَا تَکْرَهُوا الدَّمَامِیلَ فَإِنَّهَا أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ لَا تَکْرَهُوا الرَّمَدَ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ الْعَمَى وَ لَا تَکْرَهُوا السُّعَالَ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ الْفَالِجِ ؛ 3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ شَکَوْتُ إِلَیْهِ الزُّکَامَ فَقَالَ صُنْعٌ مِنْ صُنْعِ اللَّهِ وَ جُنْدٌ مِنْ جُنْدِ اللَّهِ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَى عِلَّةٍ فِی بَدَنِکَ لِیَقْلَعَهَا فَإِذَا قَلَعَهَا فَعَلَیْکَ بِوَزْنِ دَانِقِ شُونِیزٍ وَ نِصْفِ دَانِقِ کُنْدُسٍ یُدَقُّ وَ یُنْفَخُ فِی الْأَنْفِ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالزُّکَامِ وَ إِنْ أَمْکَنَکَ أَنْ لَا تُعَالِجَهُ بِشَیْ‏ءٍ فَافْعَلْ فَإِنَّ فِیهِ مَنَافِعَ کَثِیرَةً - بحارج 59 ص137 ) الْقُطْبُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی دَعَوَاتِهِ، وَ رُوِیَ اجْتَنِبِ الدَّاءَ مَا لَزِمَتْکَ الصِّحَّةُ فَإِذَا حَسَسْتَ بِحَرَکَةِ الدَّاءِ فَأَحْزِمْهُ بِمَا یَرْدَعُهُ قَبْلَ اسْتِعْجَالِهِ (مستدرک ‏الوسائل ج2ص71 ) برخی نسبت به این موضوع اعتراض دارند که اگر بیماران سریعا به پزشک مراجعه نکند دچارمشکل می شود. حتی کسی می گفت اگر کسی خونریزی کند یا دستش بشکند هم باید منتظربماند؟ من به او گفتم : خیر، مراد حدیث بیماریهایی ساده ای چون سرماخوردگی ست که ماور بدن برای کسب اطمینان از آمدگی دربرابرحمله بیماری است نه بیماریهای وخیم وحاد

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله علیه و آله وسلم) دَاوُوا مَرْضَاکُمْ بِالصَّدَقَةِ (وسائل‏ الشیعة ج2 ص 433)

عافیت هم خود پادشاهی پنهان است : وَ فِی حِکْمَةِ آلِ دَاوُدَ الْعَافِیَةُ الْمُلْکُ الْخَفِیُّ (بحار ج 78 ص 173) و بهترین چیزی است که بنده ازخدا می خواهد وَ قَالَ علی علیه السلام خَیْرُ مَا یَسْأَلُ اللَّهَ الْعَبْدُ الْعَافِیَةُ (بحار ج83 ص 118 )

قَالَ النَّبِیُّ ( صلی الله علیه و آله وسلم)الْحَسَنَةُ فِی الدُّنْیَا الصِّحَّةُ وَ الْعَافِیَةُ وَ فِی الْآخِرَةِ الْمَغْفِرَةُ وَ الرَّحْمَةُ (بحار ج 78 ص 174)

زکاة الصحة السعی فی طاعة الله ( غررالحکم روایت 3396 )

واعلم انه لا علم کطلب السلامة و لاسلامة کسلامة القلب (تحف العقول ص 286)

قَالَ الرِّضَا علیه السلام ثَمَانِیَةُ أَشْیَاءَ لَا تَکُونُ إِلَّا بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ قَدَرِهِ النَّوْمُ وَ الْیَقَظَةُ وَ الْقُوَّةُ وَ الضَّعْفُ وَ الصِّحَّةُ وَ الْمَرَضُ وَ الْمَوْتُ وَ الْحَیَاةُ (بحار ج 5 ص 95)

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام إِنَّ لِلْجِسْمِ سِتَّةَ أَحْوَالٍ الصِّحَّةَ وَ الْمَرَضَ وَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَاةَ وَ النَّوْمَ وَ الْیَقَظَةَ وَ کَذَلِکَ الرُّوحُ فَحَیَاتُهَا عِلْمُهَا وَ مَوْتُهَا جَهْلُهَا وَ مَرَضُهَا شَکُّهَا وَ صِحَّتُهَا یَقِینُهَا وَ نَوْمُهَا غَفْلَتُهَا وَ یَقَظَتُهَا حِفْظُهَا (بحار ج58 ص 40)

خَمْسٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَتَهَنَّأِ الْعَیْشُ الصِّحَّةُ وَ الْأَمْنُ وَ الْغِنَى وَ الْقَنَاعَةُ وَ الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ (همان ج 1 ص 83)