بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه104 سوره بقره: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقُولُواْ رَاعِنَا وَقُولُواْ انظُرْنَا وَاسْمَعُوا ْوَلِلكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ (104) ترجمه : اى كسانى كه ایمان آورده اید! (به پیامبر) نگویید: «راعِنا» مراعاتمان كن، بلكه بگویید: «اُنظرنا» ما را در نظر بگیر، و (این توصیه را) بشنوید و براى كافران عذاب دردناكى است. نکته ها : برخى از مسلمانان براى اینكه سخنان پیامبر را خوب درك كنند، درخواست مى كردند كه آن حضرت با تأنّى و رعایت حال آنان سخن بگوید. این تقاضا را با كلمه «راعنا» مى گفتند. یعنى مراعاتمان كن. ولى چون این تعبیر در عرف یهود، نوعى دشنام تلقى مى شد، [راعنا« از ماده ى «رعى» به معنى مهلت دادن است. ولى یهود كلمه ى »راعنا« را از ماده ى «الرعونة» كه به معنى كودنى و حماقت است، مى گرفتند.] آیه نازل شد كه بجاى «راعنا» بگویید: «انظرنا» تا دشمن سوء استفاده نكند. این اوّلین آیه از آغاز قرآن است كه با خطاب: «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع مى شود. و از این به بعد بیش از هشتاد مورد وجود دارد كه با همین خطاب آمده است. پیام ها : - توجّه به انعكاس حرف ها داشته باشید. «لا تقولوا راعنا...» ممكن است افرادى با حسن نیّت سخن بگویند، ولى باید بازتاب آنرا نیز در نظر داشته باشند. - دشمن، تمام حركات وحتّى كلمات ما را زیر نظر دارد واز هر فرصتى كه بتواند مى خواهد بهره برده وضربه بزند. «لا تقولوا راعنا...» - اسلام، به انتخاب واژه هاى مناسب، بیان سنجیده ونحوه ى طرح و ارائه مطلب توجّه دارد. «وقولوا انظرنا» - باید در سخن گفتن با بزرگان ومعلّم، ادب در گفتار رعایت شود. «لا تقولوا راعنا و قولوا...» - اگر دیگران را سفارش به مراعات ادب مى كنیم، باید ابتدا خودمان در سخن با مردم، رعایت ادب را بكنیم. «یا ایها الذین آمنوا» خطاب محترمانه است. - اگر از چیزى نهى مى شود، باید جایگزین مناسب آن معرّفى شود. «لاتقولوا راعنا وقولوا انظرنا»

بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه 105 سوره بقره: مَّا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلاَ الْمُشْرِكِينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيْكُم مِّنْ خَيْرٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَاللّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ (105) ترجمه : كافران از اهل كتاب ومشركان، دوست ندارند كه هیچ خیر ونیكى از طرف پروردگارتان بر شما نازل شود. در حالى كه خداوند، رحمت خود را به هر كه بخواهد اختصاص مى دهد، و خداوند صاحب فضل بزرگ است. نکته ها : این آیه، پرده از كینه توزى و عداوت مشركان و كفّار از یهود و نصارى، نسبت به مؤمنان برمى دارد. آنان حاضر نیستند، ببینند كه مسلمانان صاحب پیامبرى بزرگ و كتابى آسمانى هستند و مى خواهند نداى توحید را به تمام جهان رسانده و با تمام تبعیضات نژادى و اقلیمى و با تمام خرافاتِ مشركان و تحریفاتِ اهل كتاب مبارزه كنند و مانع عوام فریبى بزرگان آنان شوند. خداوند در این آیه مى فرماید: لطف و رحمت خداوند طبق اراده ى او به هر كسى كه بخواهد اختصاص مى یابد و كارى به میل این و آن ندارد كه آنها دوست داشته باشند یا نه! پیام ها : - اراده ى قلبى و روحیّه باطنى دشمن را بشناسید و هرگز به آنان تمایل پیدا نكنید. [آنان هرگز دوست ندارند به مسلمانان كمترین خیرى برسد، ولى در مقابل از بازگشت آنان به كفر وارتجاع واز سازشكارى وسكوت وسستى با كفّار واز به سختى افتادن آنان، لذّت مى برند. »ودّوالو تكفرون كما كفروا فتكونون سواء« كفّار دوست دارند همانند آنها كافر شوید. نساء، 89. »ودّوالو تدهن فیدهنون« كفّار دوست دارند كه تو اى پیامبر نیز با آنها سازش كنى. قلم، 9. »ودّوا ما عنتّم« كفّار دوست دارند كه شما مسلمین در زحمت قرار گیرید. آل عمران، 118. »ودّت طائفة من اهل الكتاب لو یضلّونكم« گروهى از اهل كتاب دوست دارند شما را منحرف نمایند. آل عمران، 69.] «ما یودّ...» - خیررسانى، از شئون ربوبیّت است. «خیر من ربكم» - توكّل به خدا كنید و از كینه و حسادت دشمن نهراسید. «واللّه یختص» - حسادت حسود، هیچ اثرى در اراده ى لطف خداوند ندارد. «من یشاء» - فضل و رحمت و هدایت خداوند، شامل همه ى اقوام و ملل مى شود و اختصاصى به بنى اسرائیل وگروه خاصّى ندارد. «من یشاء واللَّه ذو الفضل العظیم»

بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه106 سوره بقره: مَا نَنسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (106) ترجمه : هر (حكم و) آیه اى را نسخ كنیم ویا (نزول) آنرا به تأخیر اندازیم، بهتر از آن، یا همانند آنرا مى آوریم، آیا نمى دانى كه خدا بر هر چیزى قادر است؟ نکته ها : كلمه «ننسها» از مصدر «انساء» به معناى تأخیر انداختن یا حذف كردن است. بدین معنا كه نزول آیه به تأخیر افتد و پس از مدّتى نازل شود. این آیه در مقام پاسخ به تبلیغات سوء یهود است. آنان سؤال مى كردند چرا در اسلام برخى قوانین تغییر پیدا مى كند؟ چرا قبله از بیت المقدّس به كعبه تغییر یافت؟ اگر اوّلى درست بود پس دستور دوّم چیست؟ و اگر دستور دوّم درست است پس اعمال قبلى شما باطل است. قرآن به این ایرادها پاسخ مى گوید: ما هیچ حكمى را نسخ نمى كنیم یا آنرا به تأخیر نمى اندازیم مگر بهتر از آن یا همانندش را جانشین آن مى سازیم. آنان از اهداف و آثار تربیتى، اجتماعى و سیاسى احكام غافل هستند. همانگونه كه پزشك براى بیمار در یك مرحله دارویى تجویز مى كند، ولى وقتى حال مریض كمى بهبود یافت، برنامه دارویى و درمان او را تغییر مى دهد. یا معلّم با پیشرفت درس دانش آموز، برنامه درسى او را تغییر مى دهد، خداوند نیز در زمان ها و شرایط مختلف و متفاوت، برنامه هاى تكاملى بشر را تغییر مى دهد. یكى از مصادیق آیه، استمرار امامت در جامعه و جانشینى هر امام به جاى امام قبلى است، چنانكه در حدیثى ذیل این آیه مى خوانیم: هر امامى از دنیا مى رود، امام دیگر جانشین او مى شود. [نخبة التفاسیر] پیام ها : - انسان همراه با نیازهاى فطرى و ثابت خویش، گاهى در شرایط خاصّ اجتماعى، اقتصادى، سیاسى و نظامى نیز قرار مى گیرد. در این موارد در كنار قوانین و مقررات واحكام ثابت، باید دستورالعمل هاى متغیر داشته باشد كه از طریق نسخ یا فرمان پیامبر وجانشینان او به مردم ابلاغ شود. «ماننسخ من آیة» - تغییر احكام، دلیل بر شكست طرح قبلى نیست، بلكه نشانه ى توجّه به مسائل جدید وتغییرى حكیمانه است. همانند تغییر كتاب ومعلّم. «ماننسخ من آیة... نأت بخیر منها...» - در ظاهر دستورها متغیر وانبیا متعدّدند، ولى لطف خدا همواره یكسان است. «مثلها» - جعل احكام و همچنین تغییر و تأخیر آنها، بدست خداست. «ننسخ، ننسها» - همواره باید بهتر جایگزین شود، نه پست تر. «نأت بخیر منها» - اسلام هرگز بن بست ندارد. بعضى از قوانین، قابل تغییر است. «ننسخ، ننسها» - تغییر قانون، علاوه بر زمینه هاى گوناگون وپیدا شدن مصالح جدید، نیاز به قدرت دارد. «ننسخ... ان اللَّه على كل شى قدیر»

بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه 107 بقره: أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللّهِ مِن وَلِيٍّ وَلاَ نَصِيرٍ (107) ترجمه : آیا ندانستى كه حكومت آسمان ها و زمین از آن خداست؟ (و او حقّ دارد هرگونه تغییر و تبدیلى را به مقتضاى حكمت و حاكمیّت خود، در قوانین و احكام بوجود آورد.) و جز خدا براى شما هیچ یاور و سرپرستى نیست. نکته ها : آنان كه درباره ى تغییر بعضى احكام و دستورات اعتراض و ایراد مى كنند، توجهّ به حاكمیّت مطلق خداوند ندارند. حاكمیّت خداوند دایمى وذاتى وعمومى است، ولى غیر خدا، حاكمیّت و حكومتش محدود، موقّتى، قراردادى و غیر ذاتى است. بنى اسرائیل از حاكمیّت الهى چنین تصوّر نادرستى داشته و خدا را نسبت به اِعمال حاكمیّت، دست بسته مى دانسته ومى گفتند: «یداللّه مغلولة» [مائده، 64] ، در حالى كه دست خداوند در آفرینش و خلقت و همچنین در وضع و جعل قوانین و تغییر و تحول آنها باز است. [خداوند مى تواند هرگاه اراده كند، در آفرینش ایجاد تغییر كند؛ مثلاً آب را تلخ كند؛ »لو نشاء لجعلناه اجاجاً« واقعه، 70. و یا درختان را خشك سازد؛ »لو نشاء لجلناه حطاماً« واقعه، 65. و بالاتر از همه، تمامى مردمان را نابود و گروه دیگرى را بیافریند؛ان یشاء یذهبكم و یأت بخلق جدید« ابراهیم، 19. چنانكه به گروهى از بنى اسرائیل فرمود: »كونوا قردةًخاسئین« بقره، 65. یعنى شما به شكل بوزینگان در آیید و آنان از شكل انسانى به صورت بوزینگان در آمدند. این نوع تغییر و تحوّل را بنى اسرائیل در طول تاریخ زندگانى خویش بارها دیده است، خشك شدن دریا براى عبور آنان، اژدها شدن عصاى حضرت موسى علیه السلام، شكافته شدن سنگ ها و جارى شدن آب، چگونه است این همه را با چشم خود دیده اند، ولى اكنون با تغییر مختصرى در احكام و دستورات بهانه گیرى مى كنند؟] «بل یداه مبسوطتان» مسلمانان نباید انتظار داشته باشند همانند اموری که برای یهودیان بوده مانند برافراشتن کوه طور(بقره، 63)و فرو فرستادن من و سلوی(بقره، 50) برای آنان تکرار شود. خداوند بنا به مصالح حکیمانه‌اش برای هر امتی برنامه‌ای دارد و کسی جز او« ولی» و «نصیر» نیست تا امور جامعه را به عهده گیرد و یا در کارها به آنها یاری رساند. پیام ها : - حقّ حاكمیتِ همیشگى ومطلقِ آسمان ها وزمین، مخصوص خداوند است. «له ملك السموات والارض» - تغییر قوانین، مخصوص خداوندى است كه حاكمیّت آسمان ها وزمین را دارد. لذا شائبه ى هیچ هوس یا ترسى در این تغییرها نیست. «ماننسخ... له ملك السموات...» - راضى كردن دیگران كه بهانه گیر و لجوج هستند، براى شما ارزش نباشد، چون غیر از خداوند كسى شما را یاورى و سرپرستى نخواهد كرد. «ما لكم من دون اللَّه...»

ستاره‌ای بدرخشید و ماهِ مجلس شد دل رمیدهٔ ما را رفیق و مونس شد نگارِ من که به مکتب نرفت و خط ننوشت به غمزه مسأله‌آموزِ صد مُدَرِّس شد کرشمهٔ تو شرابی به عاشقان پیمود که عِلم بی‌خبر افتاد و عقل بی‌حس شد. *عید سعید مبعث را خدمت شما و خانواده محترم تبریک عرض می کنم* التماس دعا

بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه111 سوره بقره: وَقَالُواْ لَن يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن كَانَ هُوداً أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ (111) ترجمه : وگفتند: هرگز به بهشت داخل نشود مگر آنكه یهودى یا نصرانى باشد. اینها آرزوهاى آنهاست، بگو: اگر راستگویید، دلیل خود را (بر این موضوع) بیاورید. نکته ها : باز اهل کتاب برای آنکه مسلمانان را از سر حسادت به شک اندازند و از نفوذ اسلام در دل مردم خود پیشگیری کنند به تبلیغ دیگری دست زدند. یهودیان می‌گفتند:« هرگز کسی به بهشت در نمی‌آید جز آنکه یهودی باشد» مسیحیان هم می گفتند: «.. .جز آنکه مسیحی باشد». خداوند می‌فرماید: این آرزوهای خام آنان است. بدون آنکه بتواند برهانی بر آن اقامه کنند؛ بلکه ملاک بهشت همان است که عقل می‌گوید و در همین سوره نیز چند بار (مانند آیات 38، 62 و 82) یادآوری شده است. ملاک، نام و نژاد نیست؛ بلکه در تسلیم شدن و انجام کارهای شایسته است. برای رسیدن به بهشت برین، خداوند متعال در ابتدای سوره مؤمنون، 7 صفت را برای مؤمنین واقعی ذکر کرده است که عبارت‌اند از: 1-ایمان به خدا و رسول و روز آخرت 2-داشتن خشوع و طمأنینه در نماز 3-دوری جستن از مطالب لغو و باطل 4-اداء زکات اموال 5-حفظ عفت و شــرف و پرهیز از زنا و عمل لواط و دوری از هر آنچه محرک شهوت شیطانی است 6-حفظ و اداء امانت و وفا به عهــــد و پیمـــــان 7-محافظت از نمازهای یومیه و انجام آن‌ها در اوقات اولیه با رکوع و سجود تمام و وفق فقه اسلامی. پیام ها : - غرور دینى، باعث شد تا یهود ونصارى خود را نژاد برتر و بهشت را در انحصار خود بدانند. «الاّ مَن كان هوداً او نصارى» - امتیازطلبى وخودبرتربینى، آرزویى خام وخیالى واهى است. «تلك امانیّهم» - ادّعاى بدون دلیل محكوم است. «قل هاتوا برهانكم» - هرگونه عقیده اى باید بر اساس دلیل باشد. «قالوا... قل هاتوا برهانكم» قرآن، مطالب خود را با دلیل بیان كرده است و از مخالفان نیز تقاضاى دلیل مى كند. - انسان برای اینکه اهل بهشت برین باشد باید در حیات دنیوی خود به این سه وظیفه عمل شود: 1- ایمان و تصدیق که با این قدم در ردیف اهل ایمان قرار می‌گیرد. 2-عمل به احکام و وظایف روزانه که به آن مأمور شده است. 3-دوری از حرام و باطل و اعمال شیطانی.

بسم الله الرحمن الرحیم تفسیر آیه 113 سوره بقره: وَقَالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصَارَى عَلَىَ شَيْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلَى شَيْءٍ وَهُمْ يَتْلُونَ الْكِتَابَ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ لاَ يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللّهُ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (113) ترجمه : و یهودیان گفتند: مسیحیان بر حقّ نیستند، و مسیحیان گفتند: یهودیان بر حقّ نیستند، در حالى كه (هر دو گروه) آنان، كتاب آسمانى را مى خوانند! همچنین افراد نادان دیگر (همچون مشركان كه خبر از كتاب ندارند)، همانند سخن آنها را گفتند. پس خداوند در روز قیامت در آنچه اختلاف دارند، در بین آنان داورى خواهد نمود. نکته ها : این آیه ترسیمى مجدّدى از سیماى متعصّبِ اهل كتاب است كه هرگروه در صدد نفى گروه دیگر است. یهودیان، مسیحیان را بر باطل و بى موقعیّت در پیشگاه خداوند معرّفى مى كنند و در مقابل، مسیحیان نیز یهود را بى منزلت در نزد خداوند مى دانند. اینگونه برخوردها، از روحیّه ى متعصّب آنها سرچشمه مى گیرد، در حالى كه اگر به كتاب آسمانى خود توجّه كنند، از این برخوردها دست بر مى دارند. سپس مى فرماید: مشركان و بت پرستان نیز با آنكه كتاب آسمانى ندارند، همان سخن ها را مى گویند. یعنى صاحبان عقاید باطل همدیگر را نفى مى كنند، ولى همه ى این اختلافات در روز قیامت، با داورى خداوند متعال پایان مى پذیرد و آنها حقّ را مشاهده مى كنند. پیام ها : - تعصّب بى جا و انحصارطلبى بى دلیل، ممنوع است. تحقیر و نادیده گرفتن دیگران، نشانه ى استبداد و خودمحورى است. [هر گروهى به آنچه خود دارد مى بالد، و این بالیدن هاى بى جا ریشه ى بسیارى از فتنه هاست. در سوره ى مؤمنون آیه 53 ،تعبیر دیگرى دارد: »كلّ حزب بمالدیهم فرحون« هر گروهى به آنچه در نزدشان هست، شادمان است] «لیست النصارى على شى ء... لیست الیهود على شى ء» - اگر تعصّب و خودخواهى باشد، علم هم نمى تواند هدایت كند. اهل كتاب قادر به تلاوت آن بودند ولى به خاطر داشتن روحیّه ى انحصارطلبى تلاوت ها كارساز نبود. «وهم یتلون الكتاب» - در فضاى آمیخته به تعصّب، عالم و جاهل همانند هم فكر مى كنند. مشركان جاهل همان حرفى را مى زدند كه تلاوت كنندگان تورات و انجیل مى گفتند. «كذلك قال الذین لا یعلمون»