📖آیه امروز📖
سوره بقره(۲)
آیه ۱۷۸
آیه صد و هفتاد و هشتم
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنثَىٰ بِالْأُنثَىٰ فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَٰلِكَ تَخْفِيفٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَىٰ بَعْدَ ذَٰلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ
ﺍﻱ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ! ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎﻥ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻗﺼﺎﺹ ﻣﻘﺮّﺭ ﻭ ﻟﺎﺯم ﺷﺪﻩ : ﺁﺯﺍﺩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﺯﺍﺩ ، ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺮﺩﻩ ، ﺯﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻥ . ﭘﺲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ [ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻗﺘﻞ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ] ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺑﺮﺍﺩﺭ [ ﺩﻳﻨﻲ ]ﺍﺵ [ ﻛﻪ ﻭﻟﻲِّ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺍﺳﺖ ] ﻣﻮﺭﺩ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﻋﻔﻮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ [ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﻗﺼﺎﺹ ، ﺩﻳﻪ ﻭ ﺧﻮﻥ ﺑﻬﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺷﻮﺩ ] ﭘﺲ ﭘﻴﺮﻭﻱ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻭ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ [ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻭﺿﻊ ﻣﺎﺩﻱ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﻋﻔﻮ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ] ، ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺩﻳﻪ ﻭ ﺧﻮﻥ ﺑﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺭﻭﻳﻲ [ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﻗﺎﺗﻞ ﺍﺳﺖ ] . ﺍﻳﻦ [ ﺣﻜﻢ ] ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻭ ﺭﺣﻤﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺗﺎﻥ ; ﭘﺲ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻋﻔﻮ ، ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻛﻨﺪ [ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺼﺎﺹ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ ] ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻋﺬﺍﺑﻲ ﺩﺭﺩﻧﺎﻙ ﺍﺳﺖ .(١٧٨)
#ختم_قرآن
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.
شأن نزول:
«شیخ طوسی» گوید: قتاده گويد: اين آيه درباره طايفه اى از اهل جاهليت نازل گرديده كه بر طائفه اى ديگر تفوق داشته اند و مي‌خواستند از لحاظ قصاص بر آن‌ها تعدى و تجاوز نمايند به قسمى كه راضى نبودند كه در قبال برده اى از خود برده اى از آن‌ها را قصاص كنند.
بلكه مي‌خواستند شخص آزادى را از ميان آن‌ها قصاص نمايند و در قبال زن، مردى از قبيله طرف مقابل خود را قصاص كنند و خداوند با نزول اين آيه آن روش را نهى نمود.
تفسیر👇
«قصاص» از ريشه «قصّ» به معناى پيگيرى است. لذا به داستان دنباله‌دار و پى در پى «قصّه» مى‌گويند. پيگيرى قتل تا مجازات قاتل را «قصاص» گويند.
در هر اجتماعى گاه و بيگاه قتلى صورت مى‌گيرد، يك دين جامع و كامل همانند اسلام، در قبال چنين حوادثى بايد طرح و برنامه‌ى عادلانه و منطقى ارائه دهد كه بتواند جلوى ازدياد وتكرار چنين حوادث وهمچنين جلوى انتقام‌هاى نابجا و احياناً سوءاستفاده‌ها را بگيرد، تا قاتلان، جسور نشوند وخون مظلوم به هدر نرود.
در جاهليّت قبل از اسلام، گاه به خاطر كشته شدن يك نفر، قبيله‌اى به خاك و خون كشيده مى‌شد و جنگ‌هاى طولانى به راه مى‌افتاد. اسلام با طرحى كه در اين آيه مطرح شده، هم حفاظت خون مردم و هم رضايت طرفين و رعايت حدود و اندازه را در نظر گرفته است. البتّه قانون قصاص، حكم الهى كه قابل عفو و اغماض نباشد، نيست، بلكه حقّى است براى صاحبان خون كه مى‌توانند با گرفتن ديه و يا بدون آن، از حقّ خود صرف‌نظر كنند.
سؤال: چرا در قانون قصاص، جنسيّت مطرح است؟ اگر قاتل مرد و مقتول زن باشد، مرد را قصاص نمى‌كنند؟
پاسخ: قتل زن و مرد، از نظر الهى و انسانى و كيفر اخروى يكسان است، لكن در كيفر دنيوى فرق دارد و اين به خاطر آن است كه معمولا مرد نان‌آور خانه و قتل او سبب ضربه اقتصادى به خانواده است و قانون براساس نوع است، نه موارد نادر كه ممكن است زنى نان‌آور باشد.
البته مرد در برابر زن با پرداخت ما به التفاوت ديه، قصاص مى‌شود.
پیام ها
1- در قانون قصاص، اصول تساوى و عدالت مورد توجّه است. «الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى بِالْأُنْثى ...»
2- قاطعيّت و عطوفت در كنار هم لازم است. «فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ» گويا اولياى مقتول، برادر قاتل هستند و قاتل، از مرز اسلام و اخوت بيرون نمى‌رود.
3- حقوق اسلامى، آميخته با اخلاق اسلامى است. «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ ... فَمَنْ عُفِيَ»
جلد 1 - صفحه 274
4- اسلام، نه مانند يهود تنها راه را قصاص مى‌داند و نه همچون مسيحيّت بهترين راه را عفو مى‌شناسد، بلكه راههاى مختلفى مثل قصاص، خون‌بها و عفو را مطرح مى‌كند. «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ ... فَمَنْ عُفِيَ»
5- جواز عفو قاتل و تبديل قصاص به گرفتن خون‌بها، شايد براى تربيت شماست. «تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ»
6- تجاوز از حدود الهى و سوءاستفاده از آن ممنوع است. «فمن اعتدى عليه ... فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ»
7- اگر در قانونى تخفيف قرار داديد، به آن پا بند بايستيد. «ذلِكَ تَخْفِيفٌ ... فَمَنِ اعْتَدى»
@shahid_modafe_haram_miladheidari