📖آیه امروز📖
سوره آل عمران(۳)
آیه ۷
آیه هفتم
هُوَ الَّذِي أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ (7)
#ختم_قرآن
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است.
شأن نزول:
«شیخ طوسى» گوید: ربيع گويد: درباره وفد نجران نازل گرديد، هنگامى كه با رسول خدا صلى الله عليه و آله بمحاجّه و مجادله پرداخته و چنين گفتند: كه آيا مسيح كلمة اللَّه و روحى از خدا نمى باشد؟ پيامبر فرمود: بلى چنين است، گفتند: همين امر براى ما كافى است سپس آيه «فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ» و نيز آيه (59) «إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَاللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ» در اين سوره نازل گرديد.
تفسیر👇
در اين آيه، چند سؤال مطرح است:
سؤال: قرآن در يكجا همه‌ى آيات خود را محكم دانسته و فرموده: «كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ» «1» و در جاى ديگر همه را متشابه دانسته و فرموده: «كِتاباً مُتَشابِهاً» «2» و در اين آيه بعضى را محكم وبعضى را متشابه معرّفى نموده است؟
پاسخ: آنجا كه قرآن فرمود: تمام آياتِ قرآن محكم است، يعنى سخن سست و بى‌اساس در هيچ آيه‌اى نيست و آنجا كه فرمود: همه‌ى آيات متشابه هستند، يعنى سيستم و آهنگ آيات قرآن، هماهنگ، يكنواخت و شبيه بهم است.
اما با اين حال، از نظر فهم مردم همه‌ى آيات يكسان نيستند، بعضى صريح و روشن و همه كس فهم، ولى بعضى داراى معانى بلند وپيچيده‌اند كه همين امر موجب شبهه و اشتباه آنان مى‌گردد.
سؤال: چرا در قرآن آيات متشابه به كار رفته است؟
پاسخ: اوّلًا: وجود آيه‌هاى متشابه زمينه‌ى فكر و تدّبر در آيات قرآن است.
ثانياً: موجب رجوع مردم به رهبران آسمانى مى‌شود. آرى، اگر همه‌ى درس آسان باشد، شاگرد نيازى به استاد احساس نمى‌كند.
ثالثاً: متشابهات وسيله‌ى آزمايش مردم است. گروهى كژانديش، از لابلاى آنها به سراغ اهداف شوم خود مى‌روند و گروهى انديشمند، به فرموده امام رضا عليه السلام با مراجعه به محكمات، معناى صحيح آيات را كشف مى‌نمايند. «من ردّ متشابه القرآن الى محكمه هدى الى صراط مستقيم» «3»
سؤال: نمونه‌اى از آيات متشابه را در قرآن بيان كنيد؟
پاسخ: در قرآن مى‌خوانيم: «إِلى رَبِّها ناظِرَةٌ» «4» در قيامت، چشمها به پروردگارشان مى‌نگرند.
چون عقل سليم، جسم بودن را براى خداوند محال مى‌داند و در آيات ديگر قرآن نيز
«1». هود، 1.
«2». زمر، 23.
«3». بحار، ج 2، ص 185.
«4». قيامت، 23.
جلد 1 - صفحه 470
مى‌خوانيم: «لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ» «1» چشمها او را درك نمى‌كنند، لذا مى‌فهميم كه مراد از نگاه به پروردگار، نگاه به لطف و پاداش او در قيامت است.
همچنين مراد از «دست خدا» در آيه‌ى «يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ» «2» قدرت اوست، چنانكه در فارسى نيز مى‌گوييم: فلانى در فلان شهر يا اداره دست دارد، يعنى قدرت دارد. وگرنه خداوند كه جسم نيست تا دست و پا داشته باشد. قرآن نيز مى‌فرمايد: «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‌ءٌ» «3» او همانندى ندارد.
اين گونه آيات، سبب انحراف ساده انديشانى شده كه به آيات ديگر توجّه ندارند و از مفسّران واقعى يعنى اهل‌بيت پيامبر عليهم السلام جدا افتاده‌اند و شايد به جهت همين خطرات باشد كه قرآن، خود به ما سفارش نموده است هنگام قرائت قرآن از شرّ شيطان به خداوند پناه ببريد. «فاذا قرأت القرآن فاستعذ باللّه من الشيطان الرجيم» «4»
سؤال: تأويل قرآن به چه معناست؟
پاسخ: شايد مراد از تأويل، اهداف و معارف و اسرار پشت پرده‌اى باشد كه بعد روشن مى‌شود.
نظير تعبير خوابى كه حضرت يوسف ديد و بعد روشن شد و يا اسرارى كه در شكستن كشتى توسط خضر و موسى بود كه بعد روشن شد.
در روايات مى‌خوانيم: آيات ناسخ، از محكمات وآيات منسوخ از متشابهات قرآن است و ائمه معصومين عليهم السلام مصداق بارز راسخون در علم هستند. «5»
حضرت على عليه السلام در نهج‌البلاغه «6» از راسخان در علم ستايش مى‌كند. آنان كه به عجز علمى خود نسبت به علومى كه مخصوص خداست اعتراف دارند و از تعمق در چيزى كه ضرورتى ندارد دست باز مى‌دارند.
«1». انعام، 103.
«2». فتح، 10.
«3». شورى، 11.
«4». نحل، 98.
«5». تفسير نورالثقلين.
«6». نهج‌البلاغه، خطبه 91.
جلد 1 - صفحه 471
پیام ها
1- هركس همه‌ى آيات را نمى‌فهمد. «وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ»
2- قلب‌هاى منحرف، منشأ فساد و فتنه است. «فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ»