🌟 #تفسیر_امین | پایبندی به ظاهر الفاظ قرآن 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در دوازدهمین شماره از این مجموعه، پایبندی و توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به ظاهر الفاظ قرآن تبیین شده است. 🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تأکید بر پایبندی به «ظاهر الفاظ قرآن» است. این ویژگی بر مبنای «حجیت ظواهر قرآن» استوار بوده و ایشان، همچون دیگر مفسران و علمای بزرگ، ظاهر آیات را حجت می‌دانند. همچنین، ایشان به‌شدت منتقد کسانی هستند که از رجوع مستقیم به قرآن نهی می‌کنند. 🔹 ایشان می‌فرمایند: «عدّه‌اى براى اينکه مردم را از ظاهر قرآن کنار بزنند، براى اينکه قرآن را از دست مردم بگيرند، ميگويند علم قرآن نزد ائمّه است. ما هم ميگوييم علم قرآن نزد ائمّه است، ما هم قبول داريم که اعماق قرآن را و بطون قرآن را جز شاگردانِ وحى خدا کس ديگرى نميداند و به خودى خود نميفهمد... امّا باطن قرآن را اگر امّام صادق فهميد، معنايش اين نيست که ظاهر قرآن را من و شما نفهميم... آنچه از ظاهر قرآن يک انسان عربى‌دان و آشنا به لحن و کلام قرآن ميفهمد، براى او حجّت است.» (منشور حکومت علوی، شرح هفت خطبه نهج البلاغه، ص۲۸) ایشان معتقدند: «از همين ظاهر هم ما مى‌توانيم استفاده کنيم؛ به‌شرط چه‌؟ به‌شرط دقت، تأمل.» (۱۳۸۹/۰۵/۲۱) 🔹 از طرفی دیگر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند اساساً «باطن قرآن با ظاهر قرآن تضاد ندارد.» (منشور حکومت علوی، شرح هفت خطبه نهج البلاغه، ص۲۸) شاید سؤال شود آیا فهم امام معصوم از آیه نمی‌تواند با فهم ما از ظاهر قرآن در تضاد باشد؟ ایشان در یک پاسخ استوار چنین می‌فرمایند: «صدی نودِ روایات ذیل آیات قرآن، تفسیر ظاهر لفظ نیست، ظاهر لفظ معنای خودش را می‌دهد. آن تأویل است، اضافه‌کردن یک نکته بر نکات این آیه است، و الّا خود آیه روشن است. امام (علیه السلام) نمی‌خواهند لفظ ظاهر آیه را بر خلاف ظاهر حمل کنند، بلکه ظاهر آیه به‌جای خود محفوظ، می‌خواهند یک‌چیزی اضافه کنند. آنچه را که من و شما در نگاه معمولی به آیه نمی‌فهمیم، امام (علیه السلام) آن چیز را هم به ما یاد می‌دهد؛ این اسمش تأویل است». (طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، ص۳۳۲) 🔹 نکته‌ی مهم دیگر این است که تأکید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر رجوع به ظاهر قرآن، به معنای نفی باطن و لایه‌های عمیق‌تر آن نیست. ایشان پس از تأکید بر اهمیت ظواهر قرآن می‌فرمایند: «اگرچه که در وراى اينها، معارف برترى، بالاترى مسلّماً وجود دارد که اينها را ممکن است خصيصين بفهمند، بندگان صالح و شايسته‌ى خدا بفهمند و ما به آنها دسترسى نداشته باشيم، جز از طريق آن بندگان. مسلّم چنين چيزهائى است؛ چون فرمودند قرآن بطونى دارد. روايات متعددى هست که مى‌فرمايد قرآن ظاهرى دارد، باطنى دارد، اسرارى دارد، اعماقى دارد؛ مثل دريايى است که ظاهر دريا هم هست، وجود دارد، آب است، درياست، اما فقط همين ظاهر نيست، اعماقى دارد، در آن اعماق هم حقايقى است، چيزهايى است؛ مسلّم اين هست.» (۱۳۸۹/۰۵/۲۱) 🔹 با نگاهی به سیره‌ی قرآنی و تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پنجاه سال گذشته، درمی‌یابیم که ایشان همواره بر ظواهر قرآن تأکید داشته‌اند. هنگام تبیین و تفسیر آموزه‌های قرآنی برای جامعه، بر اهمیت ظاهر آیات اصرار ورزیده و آن را راهنمای روشن برای زندگی می‌دانند. به‌عنوان نمونه، ایشان می‌فرمایند: «در همین ظاهرِ قرآن هزاران دستور زندگی وجود دارد... این چیزهایی که من عرض میکنم که در قرآن وجود دارد و درس زندگی است، مال همین ظاهر قرآن است.» (سخنرانی تلویزیونی در پایان محفل انس با قرآن کریم، ۱۳۹۹/۰۲/۰۶) 🔹 همچنین در جای دیگر در تفسیر آیه «لِيَجزِيَ اللهُ الصّادِقينَ بِصِدقِهِم» می‌فرمایند: «خدا به خاطر اين راستگويى و ايستادن پاى اين وعده و پيمان الهى جزا مى‌دهد. خب، اينها معارفى است که با مراجعه‌ى به ظاهر قرآن هم مى‌شود اينها را فهميد.» (۱۳۸۹/۰۵/۲۱) 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | پرهیز از تفسیر باطنی قرآن 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در سیزدهمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره تأویل‌گرایی و تفسیر باطنی قرآن برخلاف معنای ظاهری آن تبیین شده است. 🔹 یکی از الزامات پایبندی به ظاهر الفاظ قرآن کریم، پرهیز از «تأویل‌گرایی» و «تفسیر باطنی» است. تفسیر باطنی به این معناست که مفسر تلاش می‌کند به لایه‌های عمیق و پنهان آیه دست یابد. این کار در غالب موارد منجر به تأویل آیه بر خلاف ظاهر آن می‌شود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شدت از تفسیر باطنی آیات پرهیز می‌کنند و در موارد متعدد، از مفسرانی که از ظاهر لفظ آیه عدول کرده و دست به تأویل زده‌اند، انتقاد کرده و آن را تفسیر به رأی می‌دانند. 🔹 به عنوان نمونه در تفسیر سوره حمد می‌فرمایند: «اینکه بدون یک استدلال و حجّت عقلى یا نقلى، مثل یک روایت معتبر و صحیح، ما بخواهیم آیه‌اى را تأویل کنیم و خلاف ظاهر آیه را و خلاف متفاهَمِ صحیح آیه را بیان کنیم، نه، این تفسیر به رأى است و جایز نیست.» (تفسیر سوره حمد، ص۲۵) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ریشه تأویل‌گرایی را در «علم‌زدگی» می‌دانند: «گاهى مجبور شده‌اند آیات قرآن را حتّى از ظواهرش منصرف کنند، که به این میگویند تفسیر به رأى و چیز بسیار خطرناکى است. در قرن اخیر، به همین روش بعضى از چهره‌هاى معروف اسلامى دچار یک اشتباه بزرگ‌ترى شدند؛ و آن این بود که [در تفسیر قرآن] افکار مادّى‌گرایانه‌ى قرن نوزدهمى اروپا را، که هر فعل و انفعالى را در دنیا ناشى از ارتباط متقابل مادّه میدانستند و هر پدیده‌ى غیر مادّى را نفى میکردند، [وارد کردند.] بعضى از بزرگان - متأسّفانه چهره‌هاى معروف - با این احساس و با این تفکرِ غلطِ قرنِ نوزدهمىِ مادّى‌گرا به قرآن مراجعه کردند و سعى کردند قرآن را بر آن افکار غلط تطبیق کنند.» (تفسیر سوره حمد، ص۲۳) 🔹 در دوران معاصر، مفسرانی مانند رشیدرضا، طنطاوی، سر سید احمدخان و برخی دیگر به این آسیب مبتلا هستند. هرچند برخی مفسران شیعه نیز گاهی دچار تأویل آیه می‌شوند. «یک نمونه‌ى از این چهره‌هاى معروف، نویسنده‌ى معروفِ هندىِ قرنِ نوزدهم سِر سیداحمدخان است؛ کتاب تفسیرى هم در همان وقت نوشته و از جمله‌ى کسانى است که سیدجمال‌الدّین اسدآبادى در هند علیه او کتاب نوشت و افکار او را رد کرد... او مثلاً در آیات زیادى از قرآن که اشاره به معجزات پیغمبرها دارد - معجزات حضرت موسى، عبور از دریا و از این قبیل چیزها - مرتکب تأویل شده؛ یعنى همان تفسیر به رأى یا تأویل که هر کدام یک شکلى از یک عمل انحرافى و غلط هستند - هم تفسیر به رأى، هم تأویل بدون هدایت ائمّه (علیهم السّلام) - اینها را توجیه میکند؛ اینکه حضرت موسى از دریا عبور کرد و راه دریایى براى حضرت باز شد - که صریح قرآن است - چون با موازین مادّى و فعل و انفعالات مادّى تطبیق نمیکرده، این را حمل کرده بر یک معناى دیگرى. این هم همان تفسیر به رأى است، که البتّه اینها غلط است.» (تفسیر سوره حمد، ص۲۳) در موارد متعددی از رشید رضا نیز به شدت انتقاد می‌کنند. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای حتی در استنباط احکام شرعی از آیات قرآن کریم، از تأویل‌گرایی پرهیز می‌کنند. ایشان در نقد برخی مفسران در ذیل آیه ۳۰ سوره حج می‌فرمایند: «قول الزّور - قول باطل - ظهور دارد در آن قولى که مدلولش باطل است، نه قولى که کیفیتش باطل است. اینکه ما بگوییم قول الزّور شامل میشود هم آن کلامى را که مدلولش باطل است، هم آن کلامى که مدلولش حقّ است امّا کیفیتش باطل است، خلاف ظاهر است. این توجیه، مشکل را حل نمیکند... ما میخواهیم از این روایت شریفه که آیه‌ى شریفه را معنا میکند و تفسیر میکند چیزى را بفهمیم، که با ظاهر آن یکى باشد، قابل استظهار باشد. نمیشود گفت که قول الزّور یعنى آن قولى که کیفیتش باطل است، انصافاً قول الزّور بر این صدق نمیکند.» (غناء و موسیقی، ص۳۲) 🔹 نتیجه اینکه از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هرگونه تفسیر آیات قرآن، الزاماً باید بر اساس ظاهر الفاظ آیات باشد وگرنه هر برداشت و تفسیری که نتوان آن را به ظاهر آیه مستند کرد، قطعاً مردود است. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | تفسیر قرآن به قرآن 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در چهاردهمین شماره از این مجموعه، روش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر قرآن به قرآن تبیین شده است. 🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، استفاده از روش «قرآن به قرآن» در تفسیر است. علامه طباطبایی (ره) به عنوان احیاکننده‌ی این روش تفسیری، معتقد است چگونه ممکن است قرآن که نور و روشن‌کننده همه مسایل زندگی بشر است، برای روشن شدن خودش (یعنی تفسیر) به چیز دیگری نیاز داشته باشد؟ از این رو تنها روش تفسیری صحیح را، روش تفسیر قرآن به قرآن می‌دانند؛ چرا که روش تفسیری ائمه (علیهم السلام) نیز همین بوده است. (المیزان، ج۱، ص ۹ تا ۱۲) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به چند گونه از این روش استفاده نموده‌اند. گونه‌ی اول «استفاده از یک یا چند آیه در تفسیر آیه‌ی دیگر» است. به طور مثال می‌فرمایند: «در قرآن مرتّب میخوانیم: رَبَّنٰا لاٰ تُزِغْ قُلُوبَنٰا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنٰا ؛ پروردگارا! بعد از آنکه ما را هدایت کردى، مبادا دلهاى ما را برگردانى. آن وقت خدا به ما میگوید که برگشتن دل دست خودتان است؛ خدا بیخودى دل کسى را برنمیگرداند. در سوره‌ى صف میفرماید: فَلَمّٰا زٰاغُوا أَزٰاغَ اَللّٰهُ قُلُوبَهُمْ‌ ؛ وقتى خود اینها برگشتند، خدا دلهایشان را برگرداند؛ یعنى وقتى در عمل، بد عمل کردند... خدا دلهایشان را هم برگرداند... آن وقت، در آیه‌ى دیگرى قرآن میفرماید: ثُمَّ کٰانَ عٰاقِبَةَ اَلَّذِینَ أَسٰاؤُا اَلسُّواىٰ أَنْ کذَّبُوا بِآیٰاتِ اَللّٰهِ‌ ؛ عاقبت آن کسانى که کار بد کردند این بود که یواش‌یواش خدا و آیات خدا را هم تکذیب کردند.» (تفسیر سوره حشر، ص ۲۰۳ و ۲۰۴) 🔹 گونه‌ی دوم، «تعیین مصداق یک آیه» با آیه‌ی دیگر است. به طور نمونه در تعیین مصداق «أَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ‌» در سوره مبارکه حمد، به آیه‌ی: «فَأُولٰئِک مَعَ اَلَّذِینَ أَنْعَمَ اَللّٰهُ عَلَیهِمْ مِنَ اَلنَّبِیینَ وَ اَلصِّدِّیقِینَ وَ اَلشُّهَدٰاءِ وَ اَلصّٰالِحِینَ‌» (خداى متعال، هم به نبیین، هم به صدّیقین، هم به شهدا، و هم به صالحین نعمت داده است) و به آیه‌ی: «یٰا بَنِی إِسْرٰائِیلَ اُذْکرُوا نِعْمَتِی اَلَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیکمْ‌.» استناد می‌کنند و در تعیین مصداق «اَلْمَغْضُوبِ عَلَیهِمْ‌» از آیه‌ی «غَضِبَ اَللّٰهُ عَلَیهِمْ‌» (سوره فتح، بخشی از آیه ۶) استفاده کرده و بنی‌اسرائیل را مصداق غضب‌شدگان می‌دانند. (تفسیر سوره حمد، ص ۱۲۶ و ۱۲۷) 🔹 گونه‌ی سوم، استفاده از آیات قرآن در «تبیین یک موضوع» است. به طور مثال درباره موضوع «مهر کوبیده شدن بر دل‌ها»، آیات متعددی را جمع‌آوری کرده و یک تفسیر موضوعی ارائه می‌دهند. (تفسیر سوره منافقون، ص ۴۹ تا ۵۱) همچنین در تبیین معنای مفسدین، آیات متعددی را جمع‌آوری کرده و درباره این شیوه می‌فرمایند: «از این راه معنای فساد و دیدگاه اسلام در مورد فساد و حکم آن به دست می‏آید. این‌که فساد چگونه است؟ چه‌کارهایی فساد است؟ چه کسانی مفسدند؟ چه کسانی مفسد نیستند؟ این نوع نگاه خیلی از مسائل را به ما می‏آموزد و برای ما بسیار ارزشمند و قیمتی است.» 🔹 گونه‌ی چهارم، «فهم صحیح اصطلاحات قرآنی» و جدا کردن آن از اصطلاحات فقهی، لغوی و عرفی است. ایشان در تفسیر آیه «یٰا أَیهَا اَلنَّبِی جٰاهِدِ اَلْکفّٰارَ وَ اَلْمُنٰافِقِینَ وَ اُغْلُظْ عَلَیهِمْ» (سوره برائت، آیه ۷۳) به اختلاف مفسران در فهم معنای «جهاد» پرداخته و می‌فرمایند: «اختلافِ مفسّران و ابهامات آنان درباره‌ى معناى آیه، با مراجعه به آیات جهاد در قرآن، برطرف میشود... اشکالاتى که در تفسیر آیه پیش آمده، ناشى از آن است که مفسّران، کلمه‌ى جهاد را در قرآن، به‌معناى اصطلاح فقهى آن گرفته‌اند و زمانى که با اشکالات آن مواجه شده‌اند، درصدد علاج برآمده‌اند، که البتّه گاهى این علاجها عذرِ بدتر از گناه است؛ یعنى علاجى است که هم معناىِ درست را از آیه به‌دست نمیدهد... ازاین‌رو، باید توجّه داشت که منظور از جهاد در آیه‌ى موردِ بحث، «مطلقِ مبارزه» است؛ نه جنگ با شمشیر و مبارزه‌ى مسلّحانه.» (تفسیر سوره برائت، ص ۴۵۰ تا ۴۵۲) 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | توجه به قاعده سیاق 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در پانزدهمین شماره از این مجموعه، توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به قاعده سیاق در تفسیر قرآن تبیین شده است. 🔹 قاعده‌ی «سیاق» از مهم‌ترین اصول در روش تفسیر قرآن به قرآن محسوب می‌شود. «سیاق» یا «بافت آیه»، «فضای معنایی ویژه‌ای است که از قرار گرفتن کلمات و جملات در کنار هم شکل می‌گیرد و در معنای واژه یا عبارت تأثیر می‌گذارد.» (روش، گرایش و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ص ۱۹۱) این قاعده، به جز در آیه‌ی تطهیر، در تمامی آیات قرآن کاربرد دارد و نقش اصلی در فهم معانی آیات ایفا می‌کند. علامه طباطبائی (ره) نیز به‌طور گسترده از این قاعده تفسیری بهره برده است. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز توجه ویژه‌ای به قاعده‌ی «سیاق» دارند و در نقد نظرات مفسران از آن بهره می‌گیرند. به‌عنوان نمونه، در تفسیر آیه‌ی «فَلْیضْحَکوا قَلِیلاً وَ لْیبْکوا کثِیراً» (سوره توبه، بخشی از آیه ۸۲) می‌فرمایند: «بعضى گمان کرده‌اند این دو جمله بیانگر یک حکم مولوى است و همان‌طورکه نماز و روزه بر منافق و متخلّف از جهاد واجب است، کم خندیدن و بسیار گریه کردن نیز بر آنها واجب است. این برداشت غلط است و از توجّه نکردن به سیاق آیه به‌وجود آمده.» (تفسیر سوره برائت، ص ۴۹۳) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیه‌ی ۶۰ سوره‌ی توبه نیز بر اهمیت سیاق تأکید دارند. ایشان می‌فرمایند: «باتوجّه‌به ارتباطى که بین آیه‌ى «إِنَّمَا اَلصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ‌» و دو آیه‌ى قبل از آن: «وَ مِنْهُمْ مَنْ یلْمِزُک فِی اَلصَّدَقٰاتِ‌» وجود دارد، مسلّم است که مراد از صدقات در این دو آیه، یک چیز است و دو مفهوم ندارند... باتوجّه‌به سیاق آیات، به‌وضوح معلوم میشود که صدقات در این دو آیه به یک معنا به‌کار رفته و هر دو، یک معنا را میرسانند. پس باتوجّه‌به وحدت سیاق و شأن نزولى که در کتب روایى در ذیل این آیات، وارد شده است، نتیجه‌ى منطقى و قهرى این میشود که آیه‌ى «إِنَّمَا اَلصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ‌» درباره‌ى همان غنائم جنگى است و اصلاً به زکات ارتباطى ندارد.» (تفسیر سوره برائت، ص ۳۱۷) 🔹 نکته‌ی بسیار مهم در استفاده از قاعده‌ی سیاق این است که این روش تفسیری نیازمند انس عمیق با قرآن کریم و تقویت ذهن قرآنی است. در غیر این صورت، ممکن است مفسری در تفسیر یک آیه به سیاق استناد کند، اما در حقیقت، سیاق آیه آن تفسیر را تأیید نکند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیه پنجم سوره‌ی مبارکه‌ی جمعه می‌فرمایند: «بعضى از مفسّرین در اینجا گفته‌اند که منظور از «حُمِّلُوا اَلتَّوْرٰاةَ‌ » - تورات بر آنان بار شد، تحمیل شد - این است که تورات به آنان تعلیم شد؛ بعد «ثُمَّ لَمْ یحْمِلُوهٰا »، آنها برنداشتند تورات را، یعنى به تورات عمل نکردند. «حمل» اوّلى را، [یعنى] تحمیل را، به معناى علم و تعلیم میدانند، «حمل» دوّم را به معناى عمل میدانند؛ این، خلاف سیاق آیه است؛ اگر چه این بزرگوارى که این جور معنا کرده آیه را، به سیاق آیه هم استناد کرده، [امّا] آن سیاق هیچ دلالتى بر این معنا ندارد بلکه بعکسِ معنا دلالت دارد.» (تفسیر سوره جمعه، ص ۸۲) 🔹 قاعده‌ی سیاق در فهم آیات قرآن بر تمامی قرینه‌ها، حتی روایات مقدم است، مگر آنکه روایت معتبرِ قطعی یا دلیل معتبر عقل، معنایی را ارائه دهد که برخلاف ظاهر سیاق باشد. بر همین اساس، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برخی موارد، روایت قطعی را بر سیاق آیه ترجیح می‌دهند. 🔹 به عنوان نمونه در تفسیر آیه‌ی ۱۰۳ سوره‌ی توبه می‌فرمایند: «به‌حسب سیاق، وقتى آیات را پشت‌سرهم میخوانیم، به‌نظر مى‌آید که مراد از اموال در «خُذْ مِنْ أَمْوٰالِهِمْ‌»، اموالِ همین افرادى باشد که در آیه‌ى پیش، ذِکرى از آنها به میان آمده بود و خدا توبه‌شان را قبول کرد... گرچه سیاق این آیات چنین مینماید، امّا در روایات گفته شده که مورد آیه، زکات و صدقه‌ى واجب است، و از استناد معصوم (علیهم‌السّلام) به پاره‌اى از خصوصیات که در این آیه آمده، این احتمال بیشتر در ذهن تقویت میشود که حکم... براى همه‌ى مؤمنان باشد، نه خصوص کسانى که توبه کرده‌اند.» (تفسیر سوره برائت، ص ۵۸۴) 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | مواجهه صحیح با روایات تفسیری 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در شانزدهمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره استفاده از روایات در تفسیر قرآن کریم تبیین شده است. 🔹 استفاده از «روایات تفسیری» در فهم قرآن کریم یکی از چالش‌های مهم میان مفسران است؛ به‌طوری‌که برخی دچار افراط و «حدیث‌بسندگی» شده‌اند و برخی دیگر به تفریط و «قرآن‌بسندگی» گرایش دارند. ویژگی روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این است که با «روایات تفسیری» مواجهه صحیحی دارند. ایشان در تفسیر سوره برائت، در موارد مختلف به روایات استناد می‌کنند. علاوه بر این، به سبک علامه طباطبائی (ره)، بحث مستقلی تحت عنوان «بحث روایی» مطرح کرده و تفسیر آیه را از منظر روایی مورد بررسی قرار می‌دهند. 🔹 ایشان درباره‌ی ضرورت مراجعه به روایات تفسیری می‌فرمایند: «بنده ممکن است براى فهم یک آیه‌ى قرآن، در خود آن آیه تدبّر کنم؛ خود آن تدبّر خیلى مفید است امّا مطمئنّاً وقتى که مراجعه کنم به تفسیرى که از ائمّه (علیهم السّلام) - اگر درباره‌ى یک آیه مثلاً تفسیرى از امام (علیه‌السّلام) رسیده باشد - ... طبعاً چیز بیشترى میفهمم.» (تفسیر سوره‌ حمد، ص۲۱) 🔹 توجه ایشان به روایات تا جایی است که در مواردی از بی‌توجهی مفسران به روایات در تفسیر آیات انتقاد می‌کنند. ایشان ذیل آیه‌ى ۱۰۰ سوره برائت، در تفسیر عبارت «وَ اَلسّٰابِقُونَ اَلْأَوَّلُونَ‌» می‌فرمایند: «روایتى در تفسیر عیاشى آمده است که بسیارى از تفاسیر هم آن را از همین تفسیر نقل کرده‌اند، امّا جاى تعجّب است که مفسّران به مقتضاى این روایت، آیه را معنا نکرده‌اند. چنانچه ما آیه را به مقتضاى این روایت ترجمه کنیم، آیه خیلى عام‌تر و کلّى‌تر و بهتر خواهد بود.» (تفسیر سوره برائت، ص۵۶۴) 🔹 همچنین، ایشان در برخی موارد «هماهنگی با روایت» را یکی از معیارهای ترجیح یک دیدگاه تفسیری بر دیدگاه‌های دیگر می‌دانند. در ادامه‌ی تفسیر آیه‌ی مذکور، درباره‌ی عبارت «رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ» می‌فرمایند: «خشنودى خدا به این معنا است که خدا رحمت خود را در دنیا و آخرت شامل حال آنها میگرداند... رضایت آنها از خدا، یعنى آنها راضى‌اند به قوانین و احکام خدا و هم راضى‌اند به آنچه خدا در خارج انجام میدهد... این معنا شاید بهتر باشد از معانى دیگرى که گفته‌اند؛ خصوصاً با در نظر گرفتن روایت تفسیر عیاشى؛ بویژه اینکه معناى آیه را براى همیشه بگیریم، نه براى یک زمان خاص.» (تفسیر سوره برائت، ص۵۶۷) 🔹 از آنچه بیان شد، دو نکته‌ی اساسی به روشنی قابل مشاهده است. اول اینکه ایشان در تفسیر سوره‌ی حمد می‌فرمایند: «اگر درباره‌ی یک آیه، مثلاً تفسیری از امام (علیه‌السّلام) رسیده باشد.» این عبارت نشان‌دهنده‌ی دیدگاه ایشان درباره‌ی روایات تفسیری است؛ یعنی روایات تفسیری، در حقیقت، در مقام تفسیر آیه نیستند، بلکه بیشتر به بیان مصادیق آن می‌پردازند.ایشان می‌فرمایند: «ائمّه (علیهم السّلام) در بیشتر روایات تفسیرى، آیه‌ى قرآن را تأویل میکنند؛ یعنى مثلاً یک مصداقى از مصادیق آن معنایى را که در آیه‌ى شریفه آمده که مصداق غیر بینى است، و راسخون فى العلم آن را میدانند بیان میکنند؛ مثل اینکه در خیلى از آیات شریفه‌ى قرآن که از عباد صالحین یا صدّیقین با خصوصیاتى اسم برده شده است، فرموده‌اند: مراد ما هستیم.» (غناء و موسیقی، ص۴۵) 🔹 نکته‌ی دوم این است که از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، هرچند یکی از ملاک‌های ترجیح یک دیدگاه تفسیری بر دیدگاه‌های دیگر، هماهنگی آن با روایت است، اما ایشان تنها آن دسته از روایاتی را می‌پذیرند که معنای آیه را به زمان و مصداق خاصی محدود نمی‌کند. این نکته به‌وضوح در عبارت پایانی تفسیر فراز «وَالسّٰابِقُونَ الأَوَّلُونَ» و همچنین فراز «رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ» در تفسیر آیه‌ی ۱۰۰ سوره‌ی برائت دیده می‌شود. بنابراین، از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، یکی از معیارهای پذیرش روایات تفسیری، عمومیت دادن به آیه و قاعده‌سازی از آن است، نه اینکه روایت، معنای آیه را به یک زمان خاص محدود سازد. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | هماهنگ‌سازی میان ظاهر و تأویل 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در هفدهمین شماره از این مجموعه، دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره ایجاد هماهنگی و تناسب میان تفسیر ظاهر آیه با تأویل آیه تبیین شده است. 🔹 همان‌طور که گفته شد، از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، اغلب روایات تفسیری جنبه تأویل دارند. یکی از ویژگی‌های تفسیری ایشان در مواجهه صحیح با این روایات، تلاش برای «هماهنگ‌سازی میان تأویل آیه و ظاهر آن» است. ایشان معتقدند: «تأویل را به هر معنایى که گرفتیم ناگزیر باید با آن ظاهر آیه و با آن مضمونى که در آیه هست، مناسبت داشته باشد. اگر مصداقِ آن است یا اگر بیانِ نظیر آن است... باید یک مناسبتى با ظاهر آیه داشته باشد، بدون مناسبت نمیشود.» (غناء و موسیقی، ص۴۶) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر عبارت «وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ اَلزُّورِ» (سوره حج، بخشی از آیه ۳۰) به این مسئله می‌پردازند که در روایات، تعبیر «قول زور» به «غناء و آوازخوانی» تفسیر شده است. این در حالی است که آیه مذکور درباره اعمال حج و گفتار باطل جاهلان در هنگام طواف کعبه است. حال این سؤال پیش می‌آید که چه تناسبی بین تأویل آیه (غناء و آوازخوانی) و ظاهر آیه (گفتار باطل هنگام اعمال حج) وجود دارد؟ این مبنای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای کمک می‌کند تا آیه مذکور را دقیق‌تر تفسیر کنیم و از آنجا که این آیه از آیات الاحکام است، طبیعتاً در استنباط حکم شرعی نیز کمک بزرگی می‌کند. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای واژه «قول» را در این آیه به معنای «گفتار» نمی‌دانند؛ بلکه آن را به معنای «هر کاری» و «هر چیزی» تفسیر می‌کنند. بنابراین، منظور از «قول زور» به معنای «هر کار باطل» است. حال آن کار باطل می‌تواند از جنس «قول و گفتار» باشد یا از جنس «فعل و رفتار». 🔹 ممکن است کسی سؤال کند که چرا باید «قول» را به معنای «هر کاری» بدانیم؟ پاسخ این است که اگر «قول زور» را به معنای «گفتار باطل» بپنداریم، هیچ تناسبی با «آوازه‌خوانی» ندارد؛ زیرا آوازه‌خوانی اساساً «گفتار» نیست، بلکه «رفتار» است. بنابراین، آنچه در این آیه مهم است، خود واژه «زور» (باطل بودن) است و واژه «قول» به عنوان یک مصداق بیان شده است که یکی از مصادیق آن «گفتار باطل هنگام اعمال حج» و دیگری «غناء و آوازه‌خوانی» است که در روایات به عنوان تأویل آیه (یعنی مصداق آیه) بیان شده است. 🔹 با این تفسیر، ظاهر آیه با تأویل آن تناسب و هماهنگی پیدا می‌کند. منظور آیه این است که از هر کار «باطلی» اجتناب کنید. حال این کار باطل مصادیق مختلفی دارد که یکی از آن مصادیق را خود آیه بیان کرده است (یعنی گفتار باطل هنگام اعمال حج) و مصداق دیگرش را روایات ذکر کرده‌اند (یعنی غناء و آوازه‌خوانی). (غناء و موسیقی، ص ۴۷) 🔹 ایشان در نقد دیدگاه مفسرانی که «قول زور» را از جنس «گفتار باطل» می‌دانند، می‌فرمایند: «اگر ما این‌طور بخواهیم آیه را معنا کنیم، معنایش این است که این تأویلى که انجام گرفته است، بکلّى با آن ظهر الآیه بى‌ارتباط باشد. ظهر الآیه درباره‌ى قول زور است که مربوط به مسائل حج است، امّا باطنى که بیان میکنند، غناء است، آوازه‌خوانى است، اینها چه ارتباطى با همدیگر دارد؟ پس باید دید مناسبت بین قول زور و غناء چیست‌؟ چطور چنین تأویلى انجام گرفته است‌؟ یک مناسبتى باید وجود داشته باشد.» (غناء و موسیقی، ص۴۷) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با توجه به این مبنای خود می‌فرمایند: «اگرچه در آیه‌ى شریفه، قول زور را واجب‌الاجتناب میداند، لکن بدون شک، قول خصوصیتى ندارد... از این آیه میشود این را فهمید که آنچه واجب‌الاجتناب است، خصوص قول زور نیست بلکه کلّ امرٍ زورٍ - چه قول باشد، چه فعل باشد - به هر نحوى که باشد، مورد توجّه است. وقتى میگویند حرف باطل نزن، پیدا است که حرف بودن مورد نظر نیست، آنچه مورد نظر است، آنچه ملاک واقعى نهى است، باطل بودن است.» (غناء و موسیقی، ص۵۱) 🔹 با این تفسیر، حکم شرعی غناء نیز مشخص می‌شود. «براى اینکه آن تأویل با تنزیل متناسب باشد، باید جهت بطلان در غناء ملحوظ باشد... به‌هرحال، وقتى‌که رشحه‌اى از رشحات باطل در غناء وجود داشت - یا در کیفیت آن یا در مضمون آن - میشود مصداق آیه‌ى شریفه.» (غناء و موسیقی، ص۵۳) 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | نقد روایات تفسیری مجعول 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در هجدهمین شماره از این مجموعه، روش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برخورد با روایات تفسیری جعلی و ساختگی تبیین شده است. 🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مواجهه صحیح با روایات تفسیری، «نقد اسرائیلیات و روایات جعلی» است. ایشان در بررسی و نقد این‌گونه روایات، ملاک‌های مختلفی را مد نظر قرار می‌دهند. 🔹 مهم‌ترین ملاک حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نقد روایات تفسیری، عرضه آن‌ها به قرآن کریم است. به عنوان مثال، ایشان در مورد روایاتی که به ظاهر می‌گویند «امر به معروف و نهی از منکر فقط بر برخی از مردم واجب است، نه بر همگان»، می‌فرمایند: «وقتى با روايتى مواجه ميشويم، قبل از اينكه به سند و متن آن بپردازيم، بايد به قرآن مراجعه كنيم؛ مخصوصاً اگر روايات باهم معارض شدند، آن را به كتاب خدا عرضه نماييم و روايتِ موافق با قرآن را مطابق دستورِ «ما وافَقَ كِتَابَ اللهِ فَخُذُوهُ‌» قبول، و روايت مخالف قرآن را طبق دستورِ «فَاضرِبُوه عَلَى الجِدَارِ» رد ميكنيم.» (تفسیر سوره برائت، ص ۴۲۰) 🔹 سپس در نقد روایات مذکور می‌فرمایند: «كتاب خدا از نظرِ زبان عربى، براى همه قابل فهم است و ادبيّات روشنى دارد... در آياتى كه سخن از اين فريضه آمده، قيدهايى چون «امن من الضرر» يا «اذ كانوا ذا قدرة» نيامده تا وجوب اين فريضه را محدود به چنين شروطى كند.» (تفسیر سوره برائت، ص ۴۲۰) 🔹 دومین ملاک حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نقد روایات، تعارض آن‌ها با روایات صریح و معتبر است. ایشان در ذیل آیه ۳۴ و آیه ۷۱ سوره برائت، روایات مربوط به مصونیت سادات از عذاب را در تعارض با روایات صریح اهل بیت (علیهم‌السلام) دانسته و آن‌ها را رد می‌کنند. ملاک دیگر در نقد روایات، ناسازگاری برخی از آن‌ها با شأن و مقام معصوم است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ذیل آیه ۸۰ سوره برائت، با اشاره به روایاتی از عامه که نشان می‌دهد پیامبر (صلی الله علیه و آله) مفهوم آیه را نفهمیده بودند، این روایات را فاسد و ضاله معرفی کرده و تأکید می‌کنند که این‌گونه روایات پیامبر را از حد یک عرب معمولی نیز پایین‌تر می‌پندارند! (تفسیر سوره برائت، ص ۴۸۵) 🔹 چهارمین ملاک نقد روایات جعلی، تعارض آن‌ها با احکام مسلم اسلامی است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ذیل آیه ۱۰۰ سوره برائت، درباره فراز «رَضِىَ اللهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ» به مناسبت بحث عدالت صحابه می‌فرمایند: «دليل ديگرى كه... ميتوان به‌وسيله‌ى آن دروغ بودن احاديثى نظيرِ «أصحابى كالنّجوم» را فاش كرد «مخالفت آن با قواعد مسلّم اسلامى» است، كه اين قواعد، تكاليف مسلمانان را روشن ميكند. اگر طبق گفته‌ى عامّه، اين آيه را دليل بر طهارت و پاكى همه‌ى صحابه بدانيم، لازم مى‌آيد كه اين آيه، يكى از اصول مسلّم اسلام را ناديده گرفته باشد؛ چراكه مسلّماً در اسلام، رضوان خداوند و رفتن به بهشت، مشروط است به «ايمان و عمل صالح»، و دراين‌باره بين مسلمانان جاى ترديد نيست.» (تفسیر سوره برائت، ص ۵۷۴) 🔹 شایان ذکر است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نقد روایات، بررسی سندی را نیز به عنوان یکی از ملاک‌ها قرار می‌دهند؛ اما از مجموع دیدگاه‌های تفسیری ایشان به دست می‌آید که نقد محتوایی بر نقد سندی ترجیح دارد. به عبارت دیگر، روایتی که دارای سند معتبر است، در صورتی که با مبانی قرآنی ناسازگار باشد، پذیرفتنی نیست. (روش، گرایش و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، ص ۳۰۸) 🔹 به‌طور نمونه، ایشان در ذیل آیه ۲۹ سوره برائت، درباره عبارت «حَتّٰى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَ هُمْ صٰاغِرُونَ» و لزوم جزیه گرفتن از اهل کتاب می‌فرمایند: «رواياتى وجود دارد كه... در آن كلمه‌ى ذليل آمده و سند آن هم معتبر است؛ ولى از آنجا كه در اين روايت بيانى وارد شده است كه با روح تعاليم اسلامى و عملِ بزرگانِ اسلام منافات دارد، نميتوان آن را پذيرفت، و هيچ اشكالى ندارد كه بگوييم از معصوم صادر نشده.» (تفسیر سوره برائت، ص ۱۲۵) با این بیان، روشن می‌شود که «منافات با روح تعالیم اسلام» نیز یکی دیگر از ملاک‌های نقد روایات جعلی است. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟  #تفسیر_امین | ترکیب تفسیر ترتیبی و موضوعی 🌙  به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در نوزدهمین شماره از این مجموعه، روش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ارائه ترکیبی از تفسیر ترتیبی و تفسیر موضوعی قرآن تبیین شده است. 🔹️ یکی از ویژگی‌های مهم در سبک‌های تفسیری، «ترکیب تفسیر ترتیبی و موضوعی» است. در این سبک، مفسر آیات یک سوره را به ترتیب تفسیر می‌کند؛ اما به مناسبت موضوع مهمی که در آیه وجود دارد، بحث مستقلی را آغاز کرده و به تفسیر موضوعی آیه می‌پردازد. این سبک تفسیری در برخی تفاسیر مهم، مانند المیزان، به وضوح مشاهده می‌شود. 🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز در سبک تفسیری خود، به همین صورت عمل می‌کنند. ایشان در موارد متعددی پس از تفسیر آیه، موضوع مستقلی را مطرح کرده و با گردآوری آیات مرتبط، ابعاد آن موضوع را تبیین می‌کنند. به‌طور مثال، بعد از تفسیر آیات ۳۴ و ۳۵ سوره برائت، ابتدا این نکته مهم را با توجه به آیات متعدد قرآن استخراج می‌کنند که «ثروت عالم و مالى كه در اين دنيا است، چه اموال طبيعى و چه آن اموالى كه با تكيه به اين اموال طبيعى در اختيار بشر است، مانند پول و اعتبار، اينها نيز مال همه‌ى مردم است و همه بايد به‌وسيله‌ى آن به كمال برسند.» سپس بحث مفصلی درباره «مثلث قدرت در برابر رسالت دین» انجام می‌دهند و با گردآوری آیات متعدد، به تبیین جریان ملأ، مترفین، احبار و رهبان می‌پردازند. (تفسیر سوره برائت، ص ۱۶۶ تا ۱۷۷) 🔹️ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گاهی درباره برخی مباحث موضوعی تصریح نموده‌اند که اینگونه مباحث، جزء مطالب تفسیری نیستند؛ اما باید مطرح شوند. برای نمونه، ذیل آیات ۴۱ و ۴۲ سوره برائت، بحثی درباره تاریخچه نفاق و منافقان در صدر اسلام و بیان ملاک‌ها و ابعاد آن ارائه می‌دهند. همچنین، ذیل آیه ۷۳ سوره برائت، درباره مبارزه فکری و علمی بحث می‌کنند؛ هرچند یادآوری می‌کنند که این موضوع به تفسیر آیه ارتباطی ندارد، اما توجه به آن ضرورت دارد. علاوه بر این، ذیل آیه ۱۱۷ و همچنین ذیل آیه ۶۷ همین سوره، بحثی پیرامون توبه و امر به معروف و نهی از منکر با تحلیل آیه و بیان روایات متعدد مطرح می‌کنند. 🔹️ نکته دیگر اینکه برخی موضوعات مستقل، در قالب تفسیر موضوعی ارائه نمی‌شوند؛ اما به جهت اهمیت زیاد آن، بعد از تفسیر آیه مورد بحث قرار می‌گیرند. به‌طور مثال، ذیل آیه ۲ سوره جمعه، بعد از تفسیر عبارت «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ»، بحث مستقلی ارائه می‌دهند که چرا خداوند پیامبر را در میان «امیین» و درس‌ناخوانده‌ها مبعوث کرده است. ایشان می‌فرمایند: «براى اينكه يک مكتب كاملاً با ابعاد خودش، با اصطلاحات خودش، بدون اندک‌آميختگى با فرهنگهاى ديگر و فلسفه‌هاى ديگر جا بيفتد، بهترين وسيله و بهترين راه اين است كه در ميان يک جامعه‌اى اين فرهنگ بجوشد كه از پيش، هيچ گونه فلسفه‌اى نداشته باشد و آن، جامعه‌ى اُمّيّينِ عربستان بود. وقتى اسلام اوّل‌بار در ميان عربستان ميجوشد، آدم مطمئن است كه اين فرهنگ همان [طور] كه خودش هست جلوه خواهد كرد.» (تفسیر سوره‌ی جمعه، ص ۴۱ تا ۴۵) 🔹️ نکته مهم اینکه موضوعات مطرح در سبک تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، گستره وسیعی را شامل می‌شود. این موضوعات شامل مباحث فلسفی، کلامی، اخلاقی، تربیتی، فقهی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی هستند که در قالب تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار می‌گیرند. موضوعاتی مانند سنت‌های الهی، مردم‌شناسی ایران، تعلیم و تربیت، انحطاط تمدن‌ها، معاد جسمانی، جامعه بنی‌اسرائیل، جنگ‌های پیامبر، نفاق‌شناسی، ثروت، یهودشناسی، وعده‌های الهی، فضائل اخلاقی، آرامش روانی و تقویت اراده، از جمله مباحثی هستند که در قالب تفسیر موضوعی و مشابه آن ارائه شده‌اند. 🔹️ در نهایت، باید توجه داشت که وجود موضوعات متعدد فقهی، کلامی، تاریخی و مشابه در قالب تفسیر موضوعی، نباید به عنوان گرایش تفسیری و رویکرد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر قلمداد شود. گرایش تفسیری ایشان غالباً با رویکرد «اجتماعی و تربیتی» است که از آن به عنوان «تفسیر مبارزاتی» یاد می‌کنیم. 🎤  #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | رویکرد مبارزاتی در تفسیر اجتماعی 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در بیستمین شماره از این مجموعه، یکی از رویکردهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر قرآن با عنوان رویکرد مبارزاتی در تفسیر اجتماعی قرآن تبیین شده است. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، همانند مفسران بزرگ دیگر، رویکرد و روش تفسیری خاصی دارند که می‌توان آن را به‌عنوان وجه تمایز تفسیر ایشان از دیگر تفاسیر به شمار آورد. آنچه تفسیر ایشان را از تفاسیر دیگر متمایز می‌سازد، بستر مبارزاتی و رویکرد تفسیری ایشان، به‌ویژه در دوره قبل از انقلاب است. جریان تفسیر اجتماعی معاصر که سید جمال‌الدین اسدآبادی سردمدار آن بود، در طول ۱۵۰ سال گذشته به شاخه‌ها و رویکردهای متعددی تقسیم شده است. تفسیر علمی، تفسیر سیاسی، تفسیر بین‌رشته‌ای و سایر رویکردها، برخی از شاخه‌های این جریان تفسیر اجتماعی به شمار می‌روند. 🔹 در این میان، «تفسیر مبارزاتی» نیز یکی از این شاخه‌ها به شمار می‌رود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از معدود مفسرانی هستند که قرآن را با این رویکرد تفسیر کرده‌اند. این رویکرد تفسیری به وضوح در کتاب‌ها و بیانات ایشان، به‌ویژه قبل از انقلاب، مشاهده می‌شود. می‌توان این رویکرد را در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» به عنوان تفسیر موضوعی، در شرح نهج‌البلاغه و حتی در مباحث تاریخی مانند نظریه «انسان ۲۵۰ ساله» نیز یافت. یکی از شاگردان درس تفسیر ایشان در قبل از انقلاب می‌گوید: «تفسیر ایشان برای ورود به مبارزه و یافتن بینش مبارزه بود؛ وقتی از رویکرد اجتماعی در تفسیر سخن می‌گوییم، منظورمان همین است.» (محمد باقر فرزانه، ۱۴۰۱/۳/۱۴) 🔹 شایان ذکر است که ماهیت تفسیر مبارزاتی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با برخی رویکردهای مبارزاتی جریان‌های قبل از انقلاب، مانند مارکسیست‌ها، تفاوت بنیادینی دارد. اولاً، تفسیر ایشان مبتنی بر روش اجتهادی و مکتب تفسیری ائمه (علیهم‌السلام) است، در حالی که رویکرد جریان‌های دیگر در شرح متون دینی کاملاً التقاطی و تفسیر به رأی بوده است. ثانیاً، تفسیر آیت‌الله خامنه‌ای شامل اساسی‌ترین مفاهیم قرآنی، مانند ایمان، خداباوری، شریعت‌محوری، نفی طاغوت، استقلال، دفاع از مظلوم و موارد دیگر است؛ اما سخنان و اندیشه‌های جریان‌های مبارزاتی، خالی از این مفاهیم متعالی قرآن کریم است. 🔹 اساساً رویکرد مبارزاتی جلسات تفسیری آیت‌الله خامنه‌ای کاملاً در تقابل با این جریان‌ها بود. مخاطبان جلسات تفسیری ایشان نیز همین برداشت را داشتند و به همین دلیل، شاگردان ایشان، به‌ویژه دانشجویان، انگیزه زیادی برای مواجهه با جریان‌های التقاطی پیدا می‌کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره جلسات تفسیری خود می‌فرمایند: «سال‌ها قبل از انقلاب در مشهد، یک جلسه دانشجویی داشتیم که من تفسیر می‌گفتم... مباحث اساسی و اصولی انقلابی را در خلال تفسیر آیات منتقل می‌کردم.» (بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، ۱۳۹۴/۴/۲۰) 🔹 یکی از اهداف مهم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر اجتماعی، مواجهه با مفسرانی مانند رشیدرضا است که به بهانه تفسیر اجتماعی، دچار تفسیر به رأی شده‌اند. به‌طور نمونه، ایشان در تفسیر سوره برائت می‌فرمایند: «رشید رضا، صاحب تفسیر المنار، این سید بی‌اعتقاد به اجداد خود، بسیار متعصب و ضد شیعه و آلت دست استعمار است.» (تفسیر سوره برائت، ص ۲۷۲ و ۶۳۶) همچنین، علامه طباطبایی نیز در تفسیر المیزان، بارها و به شدت از تفسیر المنار انتقاد کرده است. در حقیقت، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با ارائه تفسیر اجتماعی صحیح، با تفسیر اجتماعی علم‌زده (که نوعی تفسیر به رأی است) مقابله می‌کنند. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | رویکرد ویژه در گرایش تفسیر اجتماعی 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در بیست‌ویکمین شماره از این مجموعه، رویکردهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مورد گرایش تفسیر اجتماعی قرآن تبیین شده است. 🔹️ «تفسیر اجتماعی» رویکرد و گرایش اصلی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر قرآن کریم است؛ اما این رویکرد با دیگر مفسران تفاوت‌های مهمی دارد. در حقیقت، نگاه مبارزاتی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مواجهه با اندیشه‌های انحرافی، جریان‌های التقاطی و حکومت‌های طاغوتی تأثیر بسزایی در گرایش تفسیری ایشان داشته و تفسیر اجتماعی را در نگاه ایشان متمایز کرده است. 🔹️ تفسیر قرآن با رویکرد و گرایش اجتماعی، ویژگی‌های مهمی دارد که عبارتند از: ۱. به آیات قرآن که مسائل اجتماعی را بیان می‌کند، بیشتر پرداخته می‌شود. ۲. به مشکلات جامعه اسلامی در عصر خویش توجه شده و با عرضه آن‌ها بر آیات، راه حل آن‌ها در قرآن جست‌وجو می‌شود. ۳. به گرایش‌های فلسفی، مذهبی و سبک‌های ادبی و فقهی توجه کمتری می‌شود. ۴. به جهت‌گیری‌های عصری در مورد دشمن‌شناسی و جهاد با دشمنان اسلام و استعمارگران و حرکت تقریبی (وحدت بین مسلمانان) توجه می‌شود. ۵. به آموزه‌های تربیتی و ارشادی قرآن و بعد هدایتگری آن توجه ویژه می‌شود. ۶. در موارد لزوم، از علوم تجربی و بشری نیز برای تفسیر آیات استفاده شده است. ۷. از اسرائیلیات و روایات مجعول و خرافی، سخت پرهیز می‌شود. ۸. با بیانی شیوا، رسا و ساده، تلاش می‌شود تا تفسیر برای عموم مردم قابل استفاده باشد. ۹. به شبهات و اشکالات مخالفان نسبت به قرآن و معارف اسلامی توجه گردیده و درصدد پاسخگویی به آن‌ها برمی‌آید. ۱۰. در گرایش اجتماعی، مفسر تلاش می‌کند سنت‌های اجتماعی (قوانین ثابت جهان در عرصه اجتماعی) را بررسی و بر نیازهای عصر تطبیق دهد. (روش، گرایش و قواعد تفسیری، ص ۳۳) 🔹️ تمامی این ویژگی‌ها در گرایش تفسیر اجتماعی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای وجود دارد. ایشان بارها به ارتباط آیات قرآن کریم با جامعه و تأثیر اجتماعی آن، همچنین پاسخگویی به نیازهای بشر معاصر تأکید کرده‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مورد ضرورت تفسیر اجتماعی می‌فرمایند: 🔹️ «سید جمال صدسال پیش از این می‌گریست و می‌گریاند که قرآن مخصوص هدیه دادن و زینت کردن و خواندن بر مقبره‌ها و نهادن بر طاقچه‌هاست. در این صدسال چه تغییری حاصل‌شده است؟ آیا وضع قرآن برای امت قرآن نگران‌کننده نیست؟ سخن در این است که قرآن کتاب زندگی انسان است. انسان بی‌نهایت، انسان متکامل، انسان چندین بعدی، انسانی که تکامل او را حدومرزی نیست در همه زمان‌ها این راهنما و معلم انسان می‌تواند او را دستگیری کند. نظام شایسته زندگی انسان فقط در قرآن به او آموخته ‌می‌شود و بس. رفع ظلم‌ها و تبعیض‌ها و فسادها و جهل‌ها و طغیان‌ها و ناروایی‌ها و دنائت‌ها و خیانت‌هایی که در طول تاریخ ممتد بشری بلای جان و مانع رشد و تعالی انسان‌ها بوده است فقط در سایه هدایت قرآنی و برنامه‌ای که این کتاب آسمانی برای زندگی انسان ارائه می‌دهد عملی است و بس. بازگشت به قرآن شعاری است که اگر به‌صورت حقیقی و جدی مطرح شود می‌تواند فارق حق و باطل باشد. قدرت‌هایی که بازگشت به قرآن را تحمل نمی‌کنند باید از سوی ملت‌های مسلمان تحمل نشوند.» (پیام به کنفرانس بین‌المللی اندیشه اسلامی، ۱۳۶۲/۱۱/۱۵) 🔹️ در سال‌های اخیر نیز ایشان همین رویکرد را داشته و درباره ضرورت این رویکرد به آیات قرآن می‌فرمایند: «ما مفاهیم اسلامی را به مرحله‌ی عمل و به عرصه‌ی عمل بکشانیم. منظومه‌ی معرفتی و ارزشی اسلام یک مجموعه‌ی مفاهیمی است که آوردن این مفاهیم به میان مردم و آنها را به مرحله و منصّه‌ی عمل درآوردن، یک کار بسیار بزرگ و مهمّی است... عناوین و مفاهیم معرفتی اسلام جنبه‌ی عملیّاتی و ترجمه‌ی عملیّاتی پیدا کند و عمل به آنها ممکن و رایج بشود.» (بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۱۳۹۹/۱۲/۰۴) با این توصیف، روشن می‌شود که تفسیر اجتماعی در اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ابعاد متعددی دارد که باید به آن پرداخته شود. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🌟 #تفسیر_امین | رویکرد حکومتی در تفسیر قرآن 🌙 به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در بیست‌ودومین شماره از این مجموعه، توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به مسائل حکومت اسلامی در تفسیر اجتماعی قرآن مطرح شده است. 🔹 یکی از ویژگی‌های تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، توجه به ابعاد مختلف تفسیر اجتماعی است. یکی از جنبه‌های مهم در گرایش تفسیری ایشان، موضوع «حکومت اسلامی» به شمار می‌آید. به همین دلیل، در آرای تفسیری ایشان، مباحث فراوانی درباره تشکیل و اداره حکومت اسلامی وجود دارد. 🔹 ایشان با بیان این نکته که نیازها و مسائل جامعه پس از حکومت اسلامی با قبل از آن تفاوت دارد، به گرایش تفسیری خود اشاره می‌کنند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره دلیل انتخاب سوره‌های جزء ۲۷ و ۲۸ برای تفسیر می‌فرمایند: «آیات این جزء به بعد تا جزء سى‌ام بیشتر مدنى است، جزء سى‌ام بیشتر مکى است؛ و ما دیدیم که این سوره‌ها را هم کمتر تفسیر کرده‌اند؛ یعنى جزء آخر قرآن را که جزء سى‌ام باشد، خب تفسیر کرده‌اند، جزءهاى اوّل قرآن را زیاد تفسیر کرده‌اند؛ این قسمتها کمتر تفسیر شده.» (تفسیر سوره مجادله، ص ۱۵) 🔹 این سخن دو نکته مهم را روشن می‌کند: اول اینکه رویکرد حکومتی در تفاسیر قرآن (حتی در تفاسیر اجتماعی) یک کمبود قابل توجه است. دوم اینکه رویکرد حکومتی ایشان به تفسیر قرآن، یکی از امتیازات مهم گرایش تفسیری ایشان به شمار می‌رود. 🔹 این امتیاز در رویکرد تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیات متعددی به وضوح قابل مشاهده است. به عنوان مثال، ایشان در تفسیر آیه ۵ سوره منافقون می‌فرمایند: «در باب مسائل اجتماعى میگوییم که در دوران حکومت طاغوت مردم تقسیم میشوند به دو گروه مشخّص: یک گروه، گروه مستضعفین هستند و یک گروه، گروه مستکبرین. به این استکبارى که اینجا اسم آورده میشود، میگوییم استکبار اجتماعى... معناى استکبار اجتماعى این است که در جامعه، یک گروهى یا یک جمعى از مردم جامعه‌ى خودشان را از جمعهاى دیگر و از عامّه‌ى مردم برتر بشمارند و این برتر شمردن منتهى بشود به اینکه امتیازات گوناگون اجتماعى را به خودشان اختصاص بدهند... همه چیز در اختیار اینها است و عامّه‌ى مردم هیچ گونه اختیارى ندارند. در یک چنین جوامعى، به آن عامّه‌ى مردم که هیچ اختیارى ندارند میگویند «مستضعفین». مستضعف به معناى بى‌پول و فقیر و مستمند و مانند اینها نیست.» (تفسیر سوره منافقون، ص۸۶ تا ۸۸) 🔹 خواننده مجموعه تفاسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به‌روشنی با روش و سبک خاص ایشان در تفسیر و تشریح آیات قرآن کریم آشنا می‌شود و توجه ایشان به نکات روشنگر این کتاب نورانی در برپایی و تحقق حکومت اسلامی و مباحث اجتماعی-سیاسی را در می‌یابد. این توجه در استناد و رجوع معظّم‌له در بیانات متعددی که در تمام سال‌های قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون بیان شده، به وضوح قابل مشاهده است. (تفسیر سوره جمعه، مقدمه کتاب) 🔹 نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، حکومت ابزاری برای تربیت است. بنابراین، در گرایش تفسیری ایشان، خود حکومت هدف اصلی نیست، بلکه هدف میانی است که در نهایت به تربیت و هدایت جامعه منتهی می‌شود. از این رو، ایشان در تفسیر حکومتی آیات قرآن به این هدف مهم توجه دارند. به همین دلیل، در رویکرد تفسیری ایشان، علاوه بر بُعد اجتماعی و حکومتی، بُعد تربیتی و هدایتی نیز به‌طور کامل مشهود است. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این باره می‌فرمایند: «در نظام جمهورى اسلامى - که نظام الهى و حکومت قرآنى است - انسان‌ها بهتر از دیگر نظام‌ها مى‌توانند طهارت خود را تأمین کنند.» (بیانات در خطبه‌هاى نماز عید فطر، ۲۱/۱۱/ ۱۳۷۵) 🔹 همراهی رویکرد اجتماعی و حکومتی با رویکرد تربیتی و هدایتی در گرایش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در حقیقت برگرفته از منطق اسلام است. ایشان درباره روش تربیتی قرآن می‌فرمایند: «وقتى آیات قرآن درباره‌ى موضوعى سخن میگوید، علاوه‌بر اینکه... فکر مخاطب خود را میسازد، به جنبه‌هاى روانى و نفسانى مخاطبان هم توجّه دارد و به آموزش صِرف اکتفا نمیکند، بلکه علاوه بر آموزش میخواهد آنها را بپرورانَد و تربیت کند. این روش تعلیم و تربیت آیات قرآن است.» (تفسیر سوره برائت، ص ۲۳۴) 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir

🎤 #تفسیر_امین | واژه‌سازی از تفسیر آیات 🌙 رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند. 📣 در بیست‌وسومین شماره از این مجموعه، توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به واژه‌سازی در تفسیر آیات قرآن کریم تبیین شده است. 🔹 یکی از ویژگی‌های مهم رویکرد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر اجتماعی و رویکرد حکومتی به آن، «واژه‌سازی» از آیات قرآن کریم است. این ویژگی موجب می‌شود که دیدگاه‌های تفسیری مفسر، تنها در حد نوشته‌ها و کتاب‌ها باقی نماند؛ بلکه این دیدگاه‌ها به‌صورت کاربردی درآمده و در پیشبرد حکومت اسلامی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی مؤثر واقع شوند. 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره ضرورت «واژه‌سازی» از قرآن کریم برای هدایت جامعه می‌فرمایند:«وقتی یک فکر جدید - مثل فکر حکومت اسلامی و نظام اسلامی و بیداری اسلامی - مطرح میشود، مفاهیم جدیدی را در جامعه القاء میکند؛ لذا این حرکت و این نهضت باید واژه‌های متناسب خودش را دارا باشد؛ اگر از واژه‌های بیگانه وام گرفت، فضا آشفته خواهد شد، مطلب ناگفته خواهد ماند.» (بیانات در دیدار بسیجیان کرمانشاه، ۱۳۹۰/۰۷/۲۲) 🔹 همچنین در جای دیگر می‌فرمایند: «هر فلسفه‌ى جدیدى آن وقتى میتواند خودش را درست معرّفى کند که آن چنان که هست، با واژه‌هاى خود و با اصطلاحات مخصوص خود در ذهنها جا بیفتد. اگر ما یک فرهنگ را، یک فکر جدید را، یک فلسفه‌ى جدید را بخواهیم با اصطلاحات بیگانه‌ى از آن فلسفه و فرهنگ معرّفى کنیم، درست جا نمى‌افتد.» (تفسیر سوره‌ی جمعه، ص۴۱) 🔹 سپس به عنوان نمونه به اصطلاحات «استضعاف» و «استکبار» اشاره می‌کنند که یکی از مهم‌ترین واژه‌سازی‌های انقلاب اسلامی بود. ایشان می‌فرمایند: «اگر ما کلمه‌ى استضعاف را نداشتیم، هیچ چیز نداشتیم جایش بگذاریم؛ کلمه‌ى «مستضعف» درست نشان‌دهنده‌ى آن قشرى است که انقلاب اسلامى به کمک او مى‌شتابد. ما معادلِ مستضعف، در اصطلاحات موجود جامعه‌ى خودمان، در اصطلاحاتى که از مکاتب دیگر گرفته شد، هیچ [واژه‌اى] نداریم.» (تفسیر سوره‌ی جمعه، ص۴۲) سپس تفاوت اصطلاح «مستضعف» را در مکتب اسلام و مکتب‌های غیر اسلامی تبیین می‌کنند. 🔹 با نگاهی به کتاب‌ها و بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، با واژه‌ها و اصطلاحات متعددی آشنا می‌شویم که تمام آن‌ها به هدف کاربردی‌سازی تفسیر قرآن کریم در جامعه است. برای نمونه، ایشان بر اساس آیه «فَلا تُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهِدهُم بِه‌ جِهادًا کَبیرًا» (سوره مبارکه فرقان، آیه ۵۲) با دقت تفسیری خود، اصطلاح «جهاد کبیر» را وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی جامعه کرده و به واسطه آن، جامعه را هدایت می‌کنند. 🔹 ایشان درباره تفسیر این آیه می‌فرمایند: «در تفاسیر گفته‌اند مراد از این ضمیر «بِه‌»، قرآن است، با اینکه حالا کلمه‌ی قرآن در عبارت نیامده است که ضمیر به آن برگردد لکن، هم مرحوم طبرسی در «مجمع‌البیان»، هم مرحوم علّامه‌ی طباطبائی [اینطور گفته اند]. مرحوم علاّمه‌ی طباطبائی میگویند سیاق کلام نشان میدهد که مراد از «بِه‌» یعنی «بالقرآن»؛ بنده... به ذهنم رسید که یک وجه اوضحی در اینجا وجود دارد.» (دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۱۳۹۵/۰۳/۰۶) 🔹 ایشان درباره دیدگاه خود در تفسیر آیه می‌فرمایند: «فَلا تُطِعِ الکٰفِرینَ وَ جٰهِدهُم بِه، یعنی «بِعَدم الإطاعة»... جهاد کبیر یعنی این؛ جهاد برای عدم تبعیّت، برای عدم دنباله‌روی از دشمن.» (دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، ۱۳۹۵/۰۳/۰۶) ایشان همچنین تأکید می‌کنند: «اطاعت نکردن از کفّار همان چیزی است که خدای متعال به آن گفته جهاد کبیر.» (دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام، ۱۳۹۵/۰۳/۰۳) 🔹 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر اساس دیدگاه تفسیری خود، در تقسیم دوگانه «جهاد اکبر و جهاد اصغر» نوآوری کرده و می‌فرمایند: «این تقسیم‌بندی غیر از تقسیم‌بندی جهاد اکبر و جهاد اصغر است: جهاد اکبر که از همه سخت‌تر است، جهاد با نفْس است... جهاد اصغر، مجاهدت با دشمن است، منتها در بین جهاد اصغر یک جهاد هست که خدای متعال آن را «جهاد کبیر» نام نهاده که آن همین است. «جهاد کبیر» یعنی چه؟ یعنی اطاعت نکردن از دشمن... در میدانهای مختلف از دشمن تبعیّت نکن.» (دانشگاه افسرى و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام، ۱۳۹۵/۰۳/۰۳) در اندیشه تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، موارد متعددی از واژه‌سازی قرآنی وجود دارد. 🎤 #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت 💻 Farsi.Khamenei.ir